Brutto netto - jak obliczyć wartość wynagrodzenia?

2023-04-20

W tracie poszukiwania pracy lub podczas podwyżki pensji często w rozmowach pojawia się wartość wynagrodzenia w kwocie brutto oraz netto. Dla wielu osób różnica w ostatecznej kwocie może być niejasna. Wyjaśniamy skąd biorą się konkretne składowe wynagrodzenia oraz jak poprawnie obliczyć wartość kwoty, którą ostatecznie pracownik otrzyma za swoją pracę.

Wynagrodzenie brutto a netto. Jaka jest różnica?

Miesięczne zarobki są dla większości osób najważniejszą motywacją do pracy. Tym bardziej warto wiedzieć, jaka ostatecznie suma będzie co miesiąc wpływać na konto. Zwykle przelew jest mniejszy niż kwota zapisana na umowie. Taka sytuacja może niepokoić wiele osób, jednak nie ma w tym żadnego błędu. Różnice wynikają z poszczególnych odliczeń. Dlatego warto znać podstawowe rozróżnienie między kwotami brutto a netto, dzięki temu można zapobiec ewentualnym przykrym niedomówieniom, a wiedza pozwoli dokładnie obliczyć swoje wynagrodzenie. Na szczęście w wielu przypadkach pomocny będzie kalkulator wynagrodzeń, który wykona obliczenia ostatecznej pensji za pracownika.

Wynagrodzenie brutto, netto – co to jest?

Wartość brutto to wynagrodzenie zawierające podatek dochodowy oraz pozostałe składki, których liczba i kwota zależy od podstawy zatrudnienia. Z kolei płaca netto jest niższa, bo podlega określonym odliczeniom np. na składki zus. Jest to również kwota, którą pracownik otrzyma „na rękę”, czyli dokładnie taka jaką dostanie za wykonaną pracę. W dokumencie, który pracownik podpisuje na początku pracy zawsze widnieje kwota brutto.  Taka reguła dotyczy wszystkich umów, czyli: umowy o pracę, umowy zlecenie i umowy o dzieło.

Wynagrodzenie brutto różni się od wynagrodzenia netto przez uwzględnienie zaliczki na podatek dochodowy, a w przypadku umowy o pracę i umowy zlecenia – chodzi o składki zus na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Jak obliczane są koszty pracodawcy?

Koszt zatrudnienia pracownika to nie tylko wynagrodzenie brutto zapisane w umowie o pracę. Pracodawca jest zobowiązany odprowadzać od pensji składki na:

• ubezpieczenie społeczne,

• ubezpieczenie zdrowotne,

• podatek dochodowy,

• wpłaty na PPK.

Umowa o pracę wymaga odprowadzenia składek zus. Z kolei w przypadku umów cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie – oskładkowanie zależne jest od wielu czynników, jest to m.in.:

• prowadzenie działalności gospodarczej,

• praca pracownika na etacie w innym zakładzie pracy, wysokość wynagrodzenia,  

• prawo do emerytury,

• status studenta lub ucznia,

• autorskie koszty uzyskania przychodu,

• zawarcie kilku umów cywilnoprawnych, np. umowy zlecenia z jednym bądź kilkoma firmami, wysokość wynagrodzenia,

• oraz informacja o tym, z kim podpisana jest umowa cywilnoprawna (umowa zlecenie, umowa o dzieło).

Wynagrodzenie minimalne w 2023 roku

W 2023 roku miesięczne wynagrodzenie minimalne brutto za pracę wrośnie aż dwa razy. Od stycznia do czerwca płaca minimalna wyniesie 3490,00 zł brutto, a od lipca do grudnia 3600 zł brutto. Minimalne wynagrodzenie to najniższe możliwe wynagrodzenie, jakie może dostać pracownik jeśli jest zatrudniony na umowę o pracę na cały etat. Najniższe wynagrodzenie zawsze podawane jest w wartości brutto.

W porównaniu z rokiem 2022 roku będzie ono wyższe o 590 zł.

Minimalna płaca obowiązuje wszystkich pracowników na umowie o pracę, bez względu na to, czy jest to pierwsza praca, czy kolejny rok pracy pracownika.

Składki na ubezpieczenie społeczne

Aby poprawnie obliczyć miesięczne wynagrodzenie netto należy od przychodu pracownika odjąć wszelkie należne składki za ubezpieczenia społeczne. Część z nich finansowana jest przez pracodawcę, a część odciągana jest z wynagrodzenia pracownika. Ubezpieczenia społeczne są istotne z punktu widzenia obu stron, jako że służą one zabezpieczeniu podstawowych potrzeb materialnych ubezpieczonego w razie pewnych zaistniałych zagrożeń bądź sytuacji, na które można natrafić w codziennym życiu.

Obliczając kwotę brutto wynagrodzenia, tak aby uzyskać wartość „na rękę” należy wiedzieć, że liczą się tylko składki opłacane z wynagrodzenia pracownika. Składki opłacane przez pracodawcę nie mają znaczenia, są to tzw. koszty zatrudnienia pracownika.

Stawki procentowe, które uiszcza się z miesięcznych zarobków pracownika na składki na ubezpieczenia społeczne:

·         na ubezpieczenie emerytalne – 19,52% podstawy wymiaru

Składka emerytalna daje pracownikowi po upływie określonego czasu możliwość uzyskania prawa do emerytury. Z pensji pracownika potrąca się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych 9,76% wypracowanej kwoty. Druga część składki tej samej wysokości jest płacona przez pracodawcę, czyli są to koszty pracodawcy.

·         na ubezpieczenie rentowe – 8,00% podstawy wymiaru.

Kwota, jaką musi odprowadzić pracodawca na konto ZUS to 8% pensji brutto. Z kolei pracownik, aby zyskać prawo do renty pokrywa 1,5% pensji brutto. Składka rentowa daje prawo do renty, czyli zastępuje utracone wynagrodzenie lub dochód, w razie, kiedy pracownik staje się niezdolny do pracy.

·         na ubezpieczenie chorobowe – 2,45% podstawy wymiaru.

Składka chorobowa na ubezpieczenie chorobowe to 2,45% wysokości pensji brutto. Jest  potrącana z wynagrodzenia. Po co jest ubezpieczenie chorobowe? Składka chorobowa zapewnia ubezpieczenie w razie niezdolności pracownika do pracy związanego np. pobytem w szpitalu lub na urlopie macierzyńskim.

·         na ubezpieczenie wypadkowe – 1,67%*

Każdy pracownik musi być objęty ubezpieczeniem wypadkowym. Zobowiązany do tego jest pracodawca. Stopa procentowa tej składki jest zróżnicowana, zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz odpowiednimi aktami wykonawczymi do tej ustawy. Od 1 kwietnia 2022 wysokość tej składki wynosi 1,67% dla płatników, którzy zgłaszają nie więcej niż 9 ubezpieczonych. W przypadku większej ilości pracowników, konieczne jest samodzielne ustalenie stopy procentowej. Wówczas wysokość składki zależna jest od rodzaju działalności gospodarczej (kod PKD w CEIDG) np. działalność związana z produkcją odzieży - 0,67%. Ubezpieczenie wypadkowe wypłacane jest przez ZUS w sytuacji, kiedy dojdzie do wypadku lub innego nieszczęśliwego zdarzenia, które miało miejsce bez woli człowieka. Skutkiem takiego wypadku jest wystąpienie uszczerbku na zdrowiu.

Po skumulowaniu wszystkich składek zus, otrzymujemy łączną wartość odliczenia na ubezpieczenie społeczne od wynagrodzenia, które wynosi 13,71%.

Składki zdrowotne

Wyliczając wynagrodzenie, które pracownik dostanie „na rękę” należy również pamiętać o odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne. Dzięki temu pracownik nabywa prawo do nieodpłatnego  korzystania z usług medycznych, które są finansowane ze środków publicznych. Innymi słowy, może korzystać z opieki Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ).

Wysokość składki zdrowotnej wynosi 9% wynagrodzenia brutto, które jest pomniejszone o składki na ubezpieczenia społeczne. Co ważne, od 2022 składki zdrowotnej nie można odliczyć od podatku.

W przypadku niskich wynagrodzeń pracownika, który jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy może dojść do sytuacji, że składka zdrowotna będzie ograniczona do wysokości zaliczki na podatek dochodowy.

Potrącenie Pracowniczych Planów Kapitałowych

Pracownicze Plany Kapitałowe to dobrowolne odliczenie, na które pracownik może, ale nie musi się godzić. PPK obejmowani są pełnoletni zatrudnieni pracujący na umowy, od których odprowadzane są obowiązkowe składki emerytalno-rentowe, czyli np. z tytułu umowy o pracę.

PPK ma na celu zmobilizowanie pracownika do gromadzenia dodatkowych oszczędności z przeznaczeniem na emeryturę. Pracownik, który zdecyduje się na przystąpienie do Pracowniczych Planów Kapitałowych, musi liczyć się z tym, że pracodawca będzie pobierał od jego wynagrodzenia składki, które następnie zostaną one przekazane do instytucji finansowej.

Wpłaty są finansowe przez pracownika oraz pracodawcę. Ich wysokość jest określana przez art. 26 oraz art. 27 ustawy o pracowniczych planach kapitałowych (dalej ustawa o PPK) i wynosi 2% wynagrodzenia w przypadku wpłat finansowanych przez pracownika oraz 1,5% wynagrodzenia dla wpłat, które są finansowane przez pracodawcę. Pracownik, który w danym miesiącu uzyska wynagrodzenie nie większe niż 1,2-krotność minimalnego wynagrodzenia, może obniżyć stopę procentową wpłaty podstawowej, przy czym jej wysokość nie może być niższa niż 0,5% wynagrodzenia.

Oprócz wpłat podstawowych można również zadeklarować wpłaty dodatkowe. Uczestnik PPK może zadeklarować wpłatę dodatkową w wysokości, która nie przekracza 2% wynagrodzenia brutto, natomiast pracodawca w wysokości do 2,5% wynagrodzenia brutto.

Zarówno uczestnik PPK, jak i podmiot zatrudniający mogą odprowadzać wpłaty do PPK w wysokości maksymalnej wynoszącej po 4% wynagrodzenia miesięcznie.

Warto zaznaczyć, że do kosztów pracodawcy dochodzą jeszcze odliczenia na fundusze tj. fundusz pracy, fundusz solidarnościowy, fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych.

Obniżenie stawki PIT a wysokość wynagrodzeń

Oprócz wspomnianych odliczeń warto zaznaczyć, że od 1 lipca 2022 roku, czyli po nowelizacji Polskiego Ładu, wprowadzono pewne zmiany, które mogą mieć wpływ na ostateczną wysokość wynagrodzenia. Nie wszystkie odliczenia są takie same i zwykle różnią się w zależności od indywidualnej sytuacji pracownika oraz umowy, na jaką jest zatrudniony.

Podatnicy, którzy rozliczają się  w I progu podatkowym płacą 12% PIT, a nie jak przed zmianami – 17%. Oznacza to, że wynagrodzenie powinno być liczone z 12 proc. stawki podatku PIT tylko pod warunkiem, że skumulowany przychód pracownika znajduje się w pierwszym przedziale skali podatkowej. Jeśli tak, bierze się pod uwagę takie zmienne jak koszty uzyskania przychodu. Ważna jest także kwota wolna od podatku, jeżeli pracownik złożył PIT-2.  Dokument ten służy do obliczenia miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Zwykle składa się je wraz z podpisaniem umowy ze swoim pracodawcą.

Obniżoną stawkę podatkową (z 17% do 12%) pracodawca powinien zastosować do wypłat dokonanych pracownikom po 30 czerwca 2022 r. (bez znaczenia, za jaki okres są one należne).

Wyliczenie pensji netto. Zaliczka na podatek dochodowy

Oprócz obniżenia stawki podatkowej na 12%, od 1 lipca 2022 roku obniżono również  kwotę zmniejszająca zaliczkę na podatek dochodowy do 12% na 300 zł, czyli ½ z 3.600 zł (od 1 stycznia do 30 czerwca 2022 roku kwota wynosiła 425 zł). Należy pamiętać, że kwotę zmniejszającą zaliczkę na podatek dochodowy stosuje się wtedy, kiedy pracownik złoży pracodawcy wspomniane oświadczenie PIT-2 według ustalonego wzoru.

Kwota zmniejszająca podatek może zostać podzielona i wykorzystana u maksymalnie 3 płatników, inaczej w maksymalnie 3 częściach:

• 1/12 kwoty zmniejszającej podatek wynosi 300,00 zł (jeden płatnik);

• 1/24 kwoty zmniejszającej podatek wynosi po 150,00 zł (dwóch płatników);

• 1/36 kwoty zmniejszającej podatek wynosi po 100,00 zł (trzech płatników).

Kwotę podatku dochodowego oblicza się ustalając podstawę opodatkowania (odejmuje się od wynagrodzenia brutto składki oraz koszty uzyskania przychodów), następnie mnoży się przez określoną stawkę podatkową (12% lub drugi próg podatkowy 32%), a potem odejmuje kwotę wolną od podatku.

Pracownik, który jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę może złożyć wniosek o niepobieranie zaliczki na podatek, w sytuacji, kiedy jego przychody w ciągu roku nie przekroczą kwoty wolnej od podatku, czyli 30 tys. zł.

Jak obliczyć zaliczkę na podatek dochodowy w praktyce?

Żeby poprawnie obliczyć ile wyniesie zaliczka na podatek dochodowy, należy:

Od kwoty brutto trzeba odjąć sumę składek na ubezpieczenia społeczne, a także koszty uzyskania przychodów (koszty, które zostały poniesione przez pracownika w celu osiągnięcia przychodów):

- jeśli pracownik mieszka w miejscowości zakładu pracy - wynoszą one 250,00 zł,

- jeśli pracownik mieszka poza miejscowością zakładu pracy - wynoszą one 300,00 zł (wiąże się to z możliwością skorzystania z podwyższonych kosztów uzyskania przychodów),

Otrzymaną kwotę zaokrągla się do pełnych złotych - jest to podstawa do obliczenia podatku dochodowego. Następnie podstawę do obliczenia podatku dochodowego należy przemnożyć przez 12% lub 32% (w zależności od progu podatkowego), po czym odejmuje się kwotę wolną od podatku (jeśli pracownik podpisał oświadczenie PIT-2) i zaokrągla wynik do pełnych złotych.

Wynagrodzenie brutto i netto - przykład

Jeśli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 3600 brutto to jak obliczyć pensję netto?

Obliczenie najłatwiej sprawdzić przez kalkulator brutto netto.

W takiej sytuacji potrącenia wyglądają następująco:

• składka emerytalna:  9,76% x 3 600,00 zł = 351,36 zł

• składka rentowa : 1,5% x 3 600,00 zł = 54,00 zł

• składka na ubezpieczenie chorobowe to: 2,45% x 3 600,00 zł = 88,20 zł

Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne wynosi: 493,56 zł

Po uzyskaniu sumy składek na ubezpieczenie społeczne można obliczyć ubezpieczenie zdrowotne:

Podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne: 3 600 zł - 493,56 zł = 3106,44 zł

Składka na ubezpieczenie zdrowotne to: 3 106,44 zł x 9% = 279,58 zł

Następnym krokiem będzie odliczenie PPK, jeśli pracownik zdecydował się na potrącenie:

• PPK po stronie pracownika: 2% x 3 600,00 zł = 72,00 zł

• PPK koszty pracodawcy: 1,5% x 3 600,00 zł = 54,00 zł

Ostatnim krokiem jest obliczenie zaliczki na podatek dochodowy.

3 600,00 zł (brutto) + 54,00 zł (PPK koszty pracodawcy) - 493,56 zł (składki społeczne) - 250,00 zł (koszty uzyskania przychodu) = 2 910,44 zł, należy kwotę zaokrąglić do pełnych złotych: 2 910,00 zł

obliczenie podatku wg określonej stawki - Podatek należny:  2 910,00 zł x 12% = 349,20 zł

zaliczka na podatek dochodowy: 349,20 zł - 300,00 zł = 49,20 zł - kwotę należy zaokrąglić do 49,00 zł  

Po wszystkich odliczeniach można już ustalić wynagrodzenie netto.

3 600,00 zł  - kwota brutto

493,56 zł - składki społeczne pracownika

279,58 zł - składka zdrowotna

72 zł - PPK pracownika

49 zł - podatek

Pracownik dostanie „na rękę” kwotę = 2 705,86 zł

Zatrudnienie studenta a wynagrodzenie

Pracodawcy, którzy zatrudniają studentów, zazwyczaj oferują im zatrudnienie na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenie.

Umowa o pracę zawsze wiąże się z obowiązkiem odprowadzania przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne za pracownika. W tej sytuacji nie ma znaczenia czy zatrudniony ma status studenta, ani w jakim jest wieku.

W przypadku umowy zlecenia, zatrudniający nie musi odprowadzać składek ZUS. To jedna z najważniejszych korzyści z zatrudnienia studenta przez pracodawcę. Dodatkowo, pracodawca nie musi płacić za czas urlopu czy choroby.

Status studenta wygasa w dniu ukończenia studiów lub skreślenia z listy studentów.

Zerowy PIT dla młodych - na czym polega?

W 2020 r. rząd wprowadził zwolnienie z podatku dochodowego, tzw. PIT zerowy, dla osób, które nie ukończyły 26-go roku życia. Zwolnienie dotyczy osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, umowy o pracę nakładczą oraz umowy zlecenia lub spółdzielczego stosunku pracy. Ulga dotyczy wszystkich osób poniżej 26-go roku życia bez względu na to czy kontynuują edukację na studiach wyższych. Od 2021 r. ulga naliczana jest automatycznie co oznacza, że zatrudniony nie musi składać oświadczenia pracodawcy w celu uzyskania zwolnienia. Limit przychodu, którego dotyczy PIT-O wynosi 85 528 zł w danym roku podatkowym. Rezygnacja z opodatkowania wynagrodzeń osób do 26 roku życia ma na celu ułatwić im start na rynku pracy

Kalkulator wynagrodzeń brutto netto

Dokładne ustalenie kwoty, którą pracownik otrzyma za swoją pracę może być trudne. Od pensji brutto należy odliczyć wszystkie składki zus oraz zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Nie każdy potrafi samodzielnie dokonać takich obliczeń. Aby ułatwić sobie nieco zadanie wystarczy zastosować jeden z wielu dostępnych kalkulatorów wynagrodzeń brutto netto online. Przy użyciu kalkulatora wynagrodzeń pracownicy mogą sprawdzić, jak wysokość wynagrodzenia brutto netto będzie kształtować się każdego miesiąca oraz w ujęciu rocznym. Pracodawcy natomiast mogą dokładnie określić, jakie dodatkowe składki muszą doliczyć do płacy brutto z uwzględnieniem różnych form zatrudnienia. Jak działa kalkulator wynagrodzeń? Kalkulator wynagrodzeń pozwala przeliczyć kwotę wynagrodzenia - netto brutto oraz koszty pracodawcy na podstawie szeregu kluczowych wytycznych.

Na początku trzeba określić, w którym roku podatkowym otrzymujemy wynagrodzenie. Następnie wybieramy z jakiego tytułu umowy pobieramy wynagrodzenie. Do wyboru mamy umowę o pracę, umowę o dzieło i umowę zlecenie. Wybór zawartej umowy wpływa na zmiany w pobranych składkach i zaliczkach na podatek dochodowy.

W kolejnym kroku określamy miesięczne wynagrodzenie brutto/netto. Zgodnie z nim, wyliczone zostaną wszystkie składki na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy oraz inne potrącenia tytułem przystąpienia do programu Pracowniczych Planów Kapitałowych. Co istotne, w kolejnych krokach możemy modyfikować wysokość wynagrodzenia brutto w każdym z miesięcy analizowanego roku.

Otrzymane wyniki spełniają jedynie rolę informacyjną.

Kalkulator wynagrodzeń - zatrudnienie tytułem umowy o pracę

Gdy określimy rok podatkowy oraz kwotę wynagrodzenia możemy uwzględnić też dodatkowe czynniki, które wpływają na wysokość naszej płacy. Przy zatrudnieniu na umowę o pracę możemy odliczyć np. kwotę wolną od podatku, pracę poza miejscem zamieszkania, PPK, autorskie koszty uzyskania przychodu, ulgę dla klasy średniej, ulgę na powrót, ulgę dla rodzin 4+ albo ulgę dla osób do 26 roku życia. 

Kalkulator wynagrodzeń - praca na umowę zlecenie

Kalkulator pozwala obliczyć całkowity koszt wynikający z zawarcia umowy zlecenia, a także wyliczyć wartość składek ZUS oraz podatku dochodowego za zleceniobiorcę oraz kwotę, którą należy wypłacić zleceniobiorcy z tytułu wykonanej umowy.

Wynagrodzenie w przypadku umowy zlecenie zależne jest od formy zatrudnienia. Każda z Wysokość składek i kwota zaliczki na podatek dochodowy może się różnić w zależności czy umowa zlecenie to jedyna umowa, czy zarabiamy mniej niż wynagrodzenie minimalne, czy pracujemy także w innym miejscu pracy.

Dla osób w wieku poniżej 26 lat możliwe jest skorzystanie ze zwolnienia z PIT - jest to ulga dla młodych, którzy osiągają w roku podatkowym dochody nie wyższe niż 85 528 zł rocznie. Jeśli nie mamy ukończonych 26 lat i studiujemy to nie zostaną także pobrane składki na ubezpieczenie społecznie i zdrowotne. Przy obliczaniu wynagrodzenia netto możemy uwzględnić również składkę na ubezpieczenie chorobowe, składki emerytalno-rentowe, potrącenia na  PPK, autorskie koszty uzyskania przychodu. Kalkulator obliczy także jakie koszty ponosi pracodawca. 

Kalkulator wynagrodzeń - umowa o dzieło

Kalkulator płac pozwala także oszacować wynagrodzenie netto/brutto w sytuacji, kiedy jesteśmy zatrudnieni na podstawie umowy o dzieło. Możemy wskazać, że jesteśmy zatrudnieni na podstawie umowy o dzieło u obecnego pracodawcy, co spowoduje naliczenie składki emerytalnej, rentowej, chorobowej i składki zdrowotnej. W zależności od wybranej opcji możemy uwzględnić także wpłaty na PPK lub autorskie koszty uzyskania przychodu. Również tym przypadku kalkulator wyliczy kwoty poszczególnych składek i kosztów po stronie pracodawcy, które mogą obejmować składkę emerytalną, rentową i wypadkową oraz wpłaty na Fundusz Pracy i FGŚP.