Zmiany podatkowe dla fundacji rodzinnych
Zmiany podatkowe dla fundacji rodzinnych w 2025 roku – nowe zasady opodatkowania, korekty w CIT i PIT oraz ograniczenie zwolnień. Eksperci ostrzegają, że projekt Ministerstwa Finansów może diametralnie zmienić sposób rozliczeń i korzyści podatkowych fundacji rodzinnych.
Fundacje rodzinne – obecne zasady i planowane zmiany podatkowe
Fundacje rodzinne, które pojawiły się w polskim prawie z początkiem 2023 roku, szybko zyskały popularność wśród właścicieli firm rodzinnych. Stały się bowiem skutecznym narzędziem sukcesji, umożliwiającym płynne przekazanie majątku kolejnym pokoleniom. Ich kluczową zaletą jest preferencyjny system podatkowy – fundacja działa jako odrębny podatnik, ale co do zasady jest zwolniona z CIT. Podatek w wysokości 15% płacony jest dopiero w momencie wypłaty świadczeń na rzecz beneficjentów. Oznacza to, że przekazanie środków najbliższej rodzinie odbywa się z efektywnym obciążeniem podatkowym na poziomie około 15%.
Nadchodząca nowelizacja ustawy o CIT oraz innych ustaw podatkowych ma jednak wprowadzić istotne zmiany w funkcjonowaniu fundacji rodzinnych. Ministerstwo Finansów zapowiada uszczelnienie systemu i ograniczenie możliwości wykorzystywania tych struktur do agresywnej optymalizacji podatkowej. Nowe przepisy mają przywrócić fundacjom ich pierwotny cel – wspieranie sukcesji firm rodzinnych, a nie unikanie opodatkowania.
Obowiązujące zasady opodatkowania fundacji rodzinnych
Zwolnienie z CIT
Fundacja rodzinna jest osobą prawną i podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT), ale korzysta z szerokiego zwolnienia podatkowego w zakresie tzw. działalności dozwolonej. Obejmuje ono m.in. przychody z najmu, dzierżawy, obrotu papierami wartościowymi, udziałami, nieruchomościami czy z udzielania pożyczek.
Nie wszystkie jednak źródła przychodów są zwolnione z podatku. Fundacja nie może korzystać ze zwolnienia w przypadku działalności stricte gospodarczej, np. wynajmu nieruchomości na cele komercyjne czy krótkoterminowe. Zwolnienie obejmuje jedynie najem lokali mieszkalnych na własne potrzeby mieszkaniowe osób fizycznych – najczęściej członków rodziny fundatora.
Opodatkowanie dochodów spoza działalności dozwolonej
Jeśli fundacja uzyskuje przychody spoza katalogu działalności dozwolonej – np. z handlu czy świadczenia usług – podlega 25% stawce CIT. Dodatkowo takie przychody są objęte pełnym opodatkowaniem podatkiem dochodowym od osób prawnych.
Dotyczy to również dochodów z budynków komercyjnych, które generują przychody z najmu lub dzierżawy. Zwolnienie nie obejmuje także udziałów w spółkach osobowych, które nie mają osobowości prawnej – dochody z tego tytułu podlegają opodatkowaniu.
Opodatkowanie świadczeń dla beneficjentów
Podatek PIT od wypłat z fundacji zależy od stopnia pokrewieństwa beneficjenta z fundatorem:
-
0% PIT – dla najbliższej rodziny (małżonek, dzieci, rodzice, rodzeństwo),
-
10% PIT – dla dalszych krewnych,
-
15% PIT – dla osób niespokrewnionych.
W praktyce oznacza to, że najbliżsi członkowie rodziny są całkowicie zwolnieni z PIT, co czyni fundację rodzinną bardzo korzystnym narzędziem planowania sukcesji i przekazywania majątku.
VAT
Fundacja może być podatnikiem VAT, jeśli prowadzi działalność odpłatną. Samo przekazanie majątku do fundacji – np. nieruchomości lub przedsiębiorstwa – nie podlega VAT, o ile stanowi zorganizowaną część przedsiębiorstwa (ZCP). W innych przypadkach może jednak powstać obowiązek naliczenia podatku, dlatego każdorazowo warto dokładnie przeanalizować charakter przekazywanego majątku.
Warto też pamiętać, że transfer majątku do podmiotów transparentnych podatkowo, takich jak fundacje rodzinne, może wpływać na sposób opodatkowania – zwłaszcza w kontekście utrzymania pasywnego charakteru działalności fundacji.
MDR – raportowanie schematów podatkowych
Założenie fundacji rodzinnej lub wniesienie do niej znacznego majątku może zostać uznane za schemat podatkowy (MDR). Jeśli konstrukcja fundacji przynosi wymierną korzyść podatkową i przekracza określone progi wartościowe, obowiązek raportowania może dotyczyć zarówno fundatora, jak i doradców podatkowych uczestniczących w procesie.
Raportowaniu podlegają także:
-
transakcje między fundacją a podmiotami powiązanymi,
-
nabywanie aktywów od podmiotów powiązanych,
-
transakcje z funduszami inwestycyjnymi lub zagranicznymi jednostkami,
-
czynności dotyczące pożyczek udzielanych beneficjentom, umorzeń należności czy zbycia majątku przekazanego nieodpłatnie.
W praktyce oznacza to, że fundacje rodzinne muszą szczególnie uważać na transakcje z podmiotami powiązanymi lub zagranicznymi strukturami, zwłaszcza jeśli działają w krajach oferujących preferencyjne opodatkowanie.
Planowane zmiany podatkowe od 2026 roku
Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz powiązanych ustaw wprowadzi od 1 stycznia 2026 r. istotne zmiany w zasadach opodatkowania fundacji rodzinnych.
Celem zmian jest uszczelnienie systemu podatkowego i ograniczenie przypadków wykorzystywania fundacji rodzinnych do agresywnej optymalizacji podatkowej. Ministerstwo Finansów podkreśla, że fundacja rodzinna ma służyć sukcesji, a nie unikaniu podatków.
Karencja sprzedaży majątku – 36 miesięcy
Jedną z kluczowych nowości będzie wprowadzenie okresu karencji przy sprzedaży majątku wniesionego do fundacji. Sprzedaż aktywów przed upływem 36 miesięcy od ich otrzymania pozbawi fundację prawa do zwolnienia podatkowego i spowoduje konieczność zapłaty 15% CIT.
Dopiero po trzech latach sprzedaż będzie neutralna podatkowo. Zasada ta obejmuje również aktywa nabyte od podmiotów powiązanych – w tym przypadku wcześniejsze zbycie majątku także skutkuje obowiązkiem zapłaty podatku. Regulacja ma na celu ograniczenie transakcji o charakterze krótkoterminowym i wzmocnienie długoterminowego, inwestycyjnego charakteru fundacji rodzinnych.
Koniec zwolnienia dla najmu krótkoterminowego
Nowe przepisy wyłączą z CIT-owego zwolnienia dochody z najmu krótkoterminowego oraz usług zakwaterowania. Oznacza to, że fundacja zapłaci 15% podatku od tego rodzaju przychodów. Zwolnienie podatkowe pozostanie jedynie dla najemców długoterminowych, którzy wynajmują nieruchomości na cele mieszkaniowe.
Z preferencji nadal będą mogły korzystać jedynie nieruchomości o funkcji mieszkalnej wykorzystywane na własne potrzeby mieszkaniowe osób fizycznych. Najem komercyjny czy najem na cele działalności gospodarczej nie będzie objęty zwolnieniem.
Rozszerzenie przepisów CFC i exit tax
Fundacje rodzinne zostaną objęte przepisami o zagranicznych spółkach kontrolowanych (CFC) oraz tzw. exit tax, czyli podatkiem od niezrealizowanych zysków.
Jeżeli fundacja będzie kontrolować zagraniczny podmiot lub przenosić majątek za granicę, będzie zobowiązana do zapłaty podatku w Polsce. Dodatkowo obejmie ją obowiązek raportowania zagranicznych jednostek kontrolowanych zgodnie z przepisami CFC.
Szczególnie istotne będą przypadki, w których fundacja posiada udziały w strukturach działających w jurysdykcjach o preferencyjnym opodatkowaniu. Przeniesienie rezydencji podatkowej fundacji za granicę również spowoduje konieczność rozliczenia podatku od zysków oraz zastosowania przepisów o exit tax.
Dochody z podmiotów transparentnych
Zwolnienie z CIT nie obejmie już dochodów uzyskiwanych za pośrednictwem spółek osobowych i innych struktur transparentnych podatkowo.
Nowe przepisy mają zamknąć dotychczasową możliwość unikania opodatkowania przez inwestowanie za pośrednictwem spółek komandytowych, zagranicznych LLP czy funduszy inwestycyjnych.
Dodatkowo, dochody z aktywnej działalności gospodarczej prowadzonej przez fundację lub przez podmioty, w których uczestniczy, również nie będą korzystać z preferencyjnego opodatkowania. W praktyce oznacza to koniec dla struktur, w których fundacja pełniła rolę wehikułu inwestycyjnego zamiast pasywnego zarządcy majątku.
Uszczelnienie pojęcia „ukrytych zysków”
Nowelizacja doprecyzuje, czym są tzw. ukryte zyski. Za takie świadczenia uznawane będą m.in.:
-
umorzenie pożyczek,
-
nieodpłatne świadczenia lub korzyści przekazywane fundatorom i beneficjentom,
-
umorzenie należności czy pożyczek udzielonych osobom powiązanym.
W takich przypadkach fundacja będzie zobowiązana do zapłaty 15% CIT, nawet jeśli formalnie nie doszło do wypłaty świadczenia. Celem jest zapobieganie przenoszeniu zysków z fundacji do beneficjentów w sposób pośredni i nieopodatkowany.
Praktyczne skutki i nowe obowiązki
Zmiany w praktyce oznaczają konieczność bieżącej analizy działań fundacji – od struktury majątku po sposób wypłat na rzecz beneficjentów. Nowe przepisy sprawią, że fundacje rodzinne staną się bardziej sformalizowane i mniej elastyczne podatkowo. Ustawodawca dodatkowo podkreśla, że tego typu podmioty nie prowadzą aktywnej działalności gospodarczej, a ich zasadniczym celem pozostaje zarządzanie majątkiem oraz jego sukcesja w rodzinie. Zmiany w opodatkowaniu fundacji – wynikające z nowelizacji ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz innych ustaw podatkowych – będą miały szeroki wpływ na sposób funkcjonowania tych podmiotów.
Dla fundatorów:
-
Ograniczenie w swobodzie zbywania majątku – sprzedaż aktywów wniesionych do fundacji przed upływem 36 miesięcy od ich przekazania lub nabycia spowoduje obowiązek zapłaty 15% CIT.
-
Likwidacja zwolnienia dla najmu krótkoterminowego – przychody z najmu krótkoterminowego i usług zakwaterowania będą opodatkowane.
-
Nowe obowiązki raportowe – konieczność ujawniania transakcji z podmiotami powiązanymi.
-
Większe ryzyko fiskalne – szersza definicja tzw. ukrytych zysków może obejmować np. umorzenia pożyczek czy nieodpłatne świadczenia na rzecz beneficjentów.
Dla beneficjentów:
-
Utrzymanie zwolnienia PIT dla najbliższej rodziny (tzw. grupa „zero”).
-
Większy formalizm – konieczność dokładnego określania proporcji wkładów w celu prawidłowego zastosowania ulg podatkowych.
-
Potencjalne zmniejszenie wypłat netto, wynikające z nowych obciążeń fundacji.
Dla firm rodzinnych:
-
Konieczność ponownej analizy relacji między spółką a fundacją, zwłaszcza pod kątem rozliczeń i przepływów finansowych.
-
Obowiązek weryfikacji zgodności działalności fundacji z katalogiem działalności dozwolonej.
-
Ryzyko podwójnego opodatkowania, jeśli przepływy między spółką a fundacją nie zostaną odpowiednio ustrukturyzowane.
Ryzyka i wyzwania w planowaniu sukcesji
Nowelizacja niesie ze sobą kilka istotnych ryzyk, które należy uwzględnić przy planowaniu sukcesji i restrukturyzacji majątku rodzinnego:
-
Podwójne opodatkowanie – dochód uzyskany przez fundację oraz wypłaty dla beneficjentów mogą być obciążone osobno, co zwiększa efektywną stawkę podatku.
-
Ryzyko związane z rezydencją podatkową – zmiana rezydencji fundacji lub jej beneficjentów może prowadzić do obowiązku rozliczania zysków zagranicznych jednostek kontrolowanych (CFC) oraz zapłaty tzw. exit tax.
-
Inwestycje w krajach o preferencyjnym opodatkowaniu – lokowanie majątku w jurysdykcjach oferujących ulgi podatkowe może skutkować dodatkowymi zobowiązaniami i koniecznością szczegółowej analizy przepisów CFC.
-
Zwiększenie formalności – nowe obowiązki ewidencyjne, sprawozdawcze i analityczne wymuszą prowadzenie dokładniejszej dokumentacji podatkowej.
-
Spadek atrakcyjności podatkowej – mimo że fundacja nadal pozostaje korzystnym narzędziem sukcesji, część dotychczasowych przywilejów zostanie ograniczona.
Co powinni zrobić fundatorzy i doradcy?
W praktyce, aby przygotować się na nadchodzące zmiany, warto:
-
dokonać aportów lub sprzedaży aktywów do końca 2025 roku, zanim wejdą w życie nowe przepisy,
-
zaktualizować statut fundacji i dostosować go do nowych wymogów,
-
przeanalizować politykę podatkową fundacji i beneficjentów, uwzględniając zmienione regulacje dotyczące CIT, CFC i ukrytych zysków.
Podsumowanie
Rok 2025 to kluczowy moment dla polskich fundacji rodzinnych. Nadal oferują one atrakcyjne preferencje podatkowe i skuteczne narzędzie sukcesji, jednak fiskus coraz dokładniej przygląda się sposobowi ich funkcjonowania.
Nowe przepisy – w tym 36-miesięczna karencja sprzedaży majątku, ograniczenie zwolnień CIT czy rozszerzenie katalogu ukrytych zysków – oznaczają, że fundacja rodzinna przestaje być „bezpiecznym azylem podatkowym”, a staje się strukturą wymagającą świadomego i zgodnego z prawem planowania.
Dobrze zaprojektowana, transparentna i zgodna z duchem ustawy fundacja nadal pozostanie jednym z najskuteczniejszych narzędzi ochrony i sukcesji majątku rodzinnego w Polsce.
