Przedawnienie podatkowe – nowe przepisy od września 2025 roku
Od września 2025 roku wchodzą w życie zmiany w przepisach dotyczących przedawnienia zobowiązań podatkowych w Polsce. Nowelizacja ordynacji podatkowej wprowadza istotne modyfikacje w biegu terminu przedawnienia, które mogą wpłynąć zarówno na podatników, jak i na urząd skarbowy. W artykule wyjaśnimy, czym jest przedawnienie podatku, jakie zmiany wprowadza nowelizacja, komu mogą pomóc oraz jakie obowiązki wynikają z nowych przepisów.
Spis treści:
- Przedawnienie podatku – podstawy prawne
- Nowelizacja ordynacji podatkowej 2025
- Kogo dotyczą zmiany?
- Praktyczne konsekwencje nowych przepisów
- Często zadawane pytania dotyczące przedawnienia podatku
Przedawnienie podatku – podstawy prawne
Zrozumienie mechanizmu przedawnienia podatkowego jest kluczowe dla każdego podatnika – zarówno osoby fizycznej, jak i przedsiębiorcy. Przedawnienie to instytucja prawa podatkowego, która ogranicza możliwość egzekwowania zobowiązań przez urząd skarbowy po upływie określonego czasu. Zasady działania tego mechanizmu reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja podatkowa (Dz. U. 1997 Nr 137 poz. 926).
Poniżej wyjaśniamy, na czym polega przedawnienie podatku, jakie są jego cele oraz jak funkcjonowało przed wejściem w życie nowych przepisów.
Definicja przedawnienia podatkowego
Przedawnienie podatkowe oznacza upływ ustawowego czasu, po którym urząd skarbowy nie ma już prawa skutecznie dochodzić danego zobowiązania (wydawać decyzji określającej zaległość podatkową). To mechanizm gwarantujący podatnikowi ograniczenie ryzyka, że fiskus może po wielu latach domagać się dawnych należności.
W obecnym stanie prawnym termin podstawowy przedawnienia podatku wynosi 5 lat – licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku (lub jego zaliczki).
Bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego przed zmianami
Dotychczasowe przepisy ordynacji podatkowej przewidywały, że bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego mógł być zawieszany lub przerwany w określonych przypadkach, na przykład postępowania karno-skarbowego. W praktyce organy często wszczynały postępowania karnoskarbowe na krótko przed upływem 5-letniego terminu, co prowadziło do zawieszenia biegu przedawnienia i wydłużenia okresu możliwości działania organów.
Ponadto, dla zobowiązań zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym obowiązywała zasada, że te zobowiązania „nie przedawniały się” – co dawało organom szerokie pole manewru.
Cel regulacji – ochrona podatnika i prawidłowe funkcjonowanie systemu podatkowego
Regulacje dotyczące mechanizmu przedawnienia podatku pełnią przede wszystkim dwie rolę:
-
Ochronę podatnika – ograniczenie ryzyka, że urząd będzie domagał się zapłaty zobowiązań sprzed wielu lat, co utrudnia prowadzenie działalności i planowanie finansowe.
-
Zapewnienie efektywności urzędu skarbowego – zmuszanie organów do działania w określonym czasie i ograniczenie zjawisk nadużycia (instrumentalne wszczynanie postępowań tylko po to, by przeciągnąć bieg terminu).
Dyskusyjne były dotychczas mechanizmy zawieszania terminu przedawnienia podatkowego przez wszczęcie postępowań karno-skarbowych, które często były wykorzystywane „na końcu” pięcioletniego okresu.
Nowelizacja ordynacji podatkowej 2025
Wrześniowa nowelizacja ordynacji podatkowej wprowadza istotne zmiany w zakresie biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Celem ustawodawcy jest uregulowanie przypadków tak zwanych „instrumentalnych” postępowań, które w praktyce uniemożliwiały zakończenie biegu terminu.
Zakres zmian w przepisach dotyczących przedawnienia
Projekt nowelizacji ordynacji podatkowej (opublikowany 4 sierpnia 2025 r.) przewiduje kilka istotnych zmian dotyczących przedawnienia zobowiązań podatkowych.
Do kluczowych należą:
-
likwidacja możliwości zawieszenia biegu terminu przedawnienia podatkowego poprzez wszczęcie postępowania karno-skarbowego (KKS).
-
doprecyzowanie momentu rozpoczęcia biegu terminu po zakończeniu postępowania sądowoadministracyjnego i momentu doręczenia orzeczenia.
-
zmiana traktowania zobowiązań zabezpieczonych hipoteką lub zastawem – zamiast zasady „nieprzedawniania”, projekt przewiduje, że wpis hipoteki lub zastawu będzie zawieszał bieg terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, ale termin nie rozpocznie się ponownie przed wygaśnięciem wpisu (maksymalnie do 5 lat).
-
propozycja wydłużenia terminu przedawnienia o dodatkowe 12 miesięcy, jeśli korekta deklaracji zostanie złożona w okresie krótszym niż 12 miesięcy przed upływem pierwotnego terminu przedawnienia.
-
usunięcie art. 70 § 6 pkt 1 Ordynacji, który umożliwiał zawieszenie biegu przedawnienia w przypadku wszczęcia postępowania karno-skarbowego.
Nowe zasady biegu terminu przedawnienia
Zgodnie z nowelizacją, bieg terminu przedawnienia podatkowego nie będzie już zawieszany automatycznie przez wszczęcie postępowania KKS. Termin będzie nadal biegł, nawet w trakcie toczącego się postępowania karnego skarbowego.
W przypadku korekt deklaracji dokonywanych w okresie krótszym niż 12 miesięcy przed końcem terminu przedawnienia zobowiązanie będzie wydłużane o rok. To rozwiązanie ma zapobiegać korektom wykonywanym na „ostatnią chwilę”, które umożliwiałyby unikanie przedawnienia.
Gdy postępowanie sądowoadministracyjne zostanie zakończone orzeczeniem prawomocnym, bieg terminu przedawnienia rozpocznie się od nowa od dnia doręczenia odpisu orzeczenia organowi podatkowemu (w przypadku akt elektronicznych) lub od dnia doręczenia kopii akt, jeśli dokumenty są w formie papierowej.
W przypadku zobowiązań zabezpieczonych hipoteką / zastawem, termin przedawnienia może być zawieszony maksymalnie na 5 lat i nie rozpoczyna się biegu ponownie przed wygaśnięciem zabezpieczenia.
Wyjątki i szczególne przypadki w nowelizacji
Nowelizacja przewiduje również:
-
pozostawienie dotychczasowych zasad zawieszenia terminu przedawnienia w stosunku do zobowiązań i postępowań wszczętych przed wejściem w życie nowelizacji (przepisy przejściowe).
-
wprowadzenie nowej przesłanki zawieszenia biegu terminu – w przypadku wszczęcia postępowania dotyczącego klauzuli GAAR (przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania) lub przejęcia sprawy przez Szefa KAS, czas zawieszenia nie może przekroczyć 2 lat.
-
uchylenie art. 44 § 2 Kodeksu karnego skarbowego, co oznacza, że nawet jeśli zobowiązanie podatkowe ulegnie przedawnieniu, nadal może istnieć odpowiedzialność karno-skarbowa – czyli podatnik może być ukarany „tylnymi drzwiami”.
Kogo dotyczą zmiany?
Nowelizacja ordynacji podatkowej z września 2025 roku dotyka szerokiego grona podatników – zarówno indywidualnych, jak i przedsiębiorców. Nowe zasady mają zastosowanie do rozliczeń w PIT, CIT, VAT oraz innych podatkach. W tej części wyjaśniamy, jak zmiany wpłyną na różne grupy podatników i jakie obowiązki mogą z tego wynikać.
Podatnicy indywidualni – wpływ na PIT i VAT
Dla osób fizycznych rozliczających się z PIT lub VAT zmiany oznaczają, że nawet w przypadku toczącego się postępowania karno-skarbowego, urząd skarbowy nie będzie mógł „zamrażać” terminu przedawnienia – termin nadal będzie biegł. W praktyce oznacza to, że fiskus ma krótszy manewr proceduralny.
Ponadto, jeśli podatnik złoży korektę deklaracji (na przykład zwiększając nadpłatę albo zmniejszając podatek) w ostatnich 12 miesiącach przed przedawnieniem, termin jego zobowiązania zostanie wydłużony o rok, co może dotknąć osoby dokonujące późnych korekt PIT lub deklaracji VAT.
Firmy – zmiany w rozliczeniach CIT i innych podatkach
Dla przedsiębiorstw zmiany mają ogromne znaczenie:
-
w przypadku CIT, VAT, akcyzy, podatków lokalnych – organy skarbowe nie będą już mogły zawieszać biegu terminu wyłącznie przez wszczęcie postępowania karno-skarbowego, co ograniczy możliwość przedłużania terminu kontroli „na ostatnią chwilę”,
-
w strukturach grup kapitałowych, gdzie często wdraża się transakcje między podmiotami zależnymi, korekty deklaracji w końcowych miesiącach staną się obarczone ryzykiem wydłużenia terminu przedawnienia,
-
podmioty objęte hipoteką skarbową lub zastawem przymusowym – nowa regulacja pozwala na zawieszenie terminu, ale nie całkowite wyłączenie jego biegu (maksymalnie 5 lat).
Wspólne obowiązki podatnika i urzędu skarbowego
Obydwie strony – podatnik i urząd – będą musiały skrupulatniej prowadzić dokumentację, monitorować terminy, reagować szybciej i precyzyjniej. Organy skarbowe stracą pewne narzędzia proceduralne, a podatnicy uzyskają lepszą ochronę przed nadużyciami proceduralnymi.
Praktyczne konsekwencje nowych przepisów
Zmiana w sposobie liczenia terminu przedawnienia podatkowego to nie tylko kwestia legislacyjna – to również konkretne skutki dla codziennej praktyki rozliczeniowej. Przedsiębiorcy i osoby fizyczne muszą liczyć się z nowymi ryzykami i wyzwaniami w kontekście kontroli podatkowej, archiwizacji dokumentów czy planowania podatkowego. Sprawdź, jak się przygotować, by uniknąć problemów.
Jak zmiana biegu terminu przedawnienia wpływa na kontrolę podatkową
Organ skarbowy nie będzie mógł już skutecznie wydłużać okresu kontroli poprzez wszczynanie postępowań karnoskarbowych tuż przed końcem przedawnienia. To zmusza fiskus do szybszego działania i ogranicza możliwość „rozwlekania” spraw podatkowych w czasie.
Ryzyka dla podatników – terminy, dokumentacja, zaległości
Nowe przepisy wprowadzają ryzyko:
-
nieuwzględnienia korekt deklaracji przed upływem terminu może spowodować, że po korekcie termin ulegnie wydłużeniu,
-
niewłaściwe dokumentowanie momentu doręczenia orzeczeń i decyzji może budzić spory co do momentu rozpoczęcia biegu terminu,
-
błędy proceduralne lub opóźnienia mogą skutkować utratą ochrony przedawnienia.
Jak przygotować się do nowych zasad – zalecenia dla firm i osób fizycznych
-
Przejrzyj dotychczasowe procedury kontrolne i audyty wewnętrzne.
-
Zweryfikuj, czy planujesz korekty deklaracji w okresach bliskich przedawnieniu.
-
Wprowadź monitoring terminów z dużym marginesem bezpieczeństwa.
-
Konsultuj istotne korekty z doradcami podatkowymi przed ich złożeniem.
-
Zadbaj o dokumentację doręczeń decyzji i orzeczeń, szczególnie w postępowaniach sądowoadministracyjnych.
Często zadawane pytania dotyczące przedawnienia podatku
Zmiany w przepisach budzą wiele wątpliwości. Czy nowe terminy dotyczą już istniejących zaległości? Jak liczyć okres przedawnienia w konkretnych przypadkach? Czy zmiana pracy lub miejsce zamieszkania ma wpływ na bieg terminu? Odpowiadamy na najczęściej pojawiające się pytania i rozwiewamy wątpliwości związane z nowelizacją.
Co zmienia się w sytuacji zaległości podatkowej?
Zależność podatkowa, która już się przedawniła, według nowelizacji nie może być skutecznie dochodzona przez urząd (w sensie wydania decyzji podatkowej). Ale projekt przewiduje również mechanizmy dochodzenia równowartości takiej należności w postępowaniu karnym skarbowym.
Jak liczyć nowy termin przedawnienia?
Termin 5 lat będzie liczony od końca roku, w którym upłynął termin płatności. Nowością będzie, że korekta deklaracji złożona w ostatnich 12 miesiącach przed przedawnieniem wydłuży ten termin o rok.
Czy zmiany mogą wpłynąć na rozliczenie za poprzednie lata?
Nowe zasady mają obowiązywać przede wszystkim dla zobowiązań powstających po wejściu w życie ustawy (z ewentualnymi przepisami przejściowymi). Dla lat wcześniejszych pozostaną stosowane dotychczasowe zasady z możliwością przedawnienia zgodnie z dotychczasowym stanem prawa.
Przeczytaj także: Czym jest wykroczenie skarbowe, a czym przestępstwo skarbowe? Przykłady i różnice
Podsumowanie
Zmiany w biegu terminu przedawnienia podatku w 2025 roku mają istotny wpływ na planowanie podatkowe zarówno dla osób fizycznych, jak i firm. Znajomość nowych przepisów pozwala uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek podczas kontroli podatkowej i zapewnia bezpieczeństwo rozliczeń. Zachęcamy do korzystania z programu Podatnik.info, aby prawidłowo uwzględnić zmiany w przedawnieniu podatku i mieć pewność, że Twoje rozliczenia są zgodne z nowymi regulacjami.
