Zasiłek macierzyński 2023
26 kwietnia weszły w życie nowe przepisy dotyczące zasiłku macierzyńskiego i chorobowego. Zasiłek macierzyński dłuższy o 3 miesiące i wyższy niż przed nowelizacją Kodeksu pracy. Co dokładnie zmieniło się w zakresie wypłaty zasiłków macierzyńskich?
Zmiany w zasiłku macierzyńskim w 2023
Nowelizacja przepisów w Kodeksie pracy i w ustawie zasiłkowej związana jest z wdrożeniem dyrektywy unijnej "work life balance". Dyrektywa ta reguluje prawa związane z urlopem ojcowskim, rodzicielskim i opiekuńczym, a także elastyczną organizację pracy dla pracowników będących rodzicami lub opiekunami. Dyrektywa rodzicielska ma przede wszystkim skupiać się na działaniach zachęcających do dzielenia się obowiązkami związanymi z opieką nad dzieckiem między kobietami i mężczyznami. Pozwoli to na zachowanie balansu między rodziną a pracą zawodową w przypadku obu rodziców. Nowe przepisy wprowadzają między innymi wyższy zasiłek macierzyński, dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, urlop opiekuńczy czy krótszy czas na skorzystanie z urlopu ojcowskiego.
Ile wynosi zasiłek macierzyński po zmianach w Kodeksie pracy?
Po nowelizacji Kodeksu pracy zmieniła się wysokość zasiłku macierzyńskiego. Jest to jednak zależne od tego, kiedy pracownica złoży wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Jedną z opcji jest złożenie tzw. długiego wniosku za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Składamy go do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie. Zasiłek będzie wówczas wynosił 81,5 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Długi wniosek o zasiłek macierzyński nie dotyczy 9 tygodni urlopu rodzicielskiego dla drugiego z rodziców. Za tą część urlopu, zasiłek niezmiennie wynosi 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Jeśli mama nie złoży wniosku o długi zasiłek macierzyński do 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie, to zasiłek będzie wynosił 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego i 70% podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego.
Kiedy złożyć wniosek o zasiłek macierzyński?
Przepisy nie uściślają, w jakim terminie należy złożyć wniosek o urlop macierzyński, ponieważ przysługuje on z mocy prawa od dnia porodu. Jednak zgodnie z Kodeksem pracy, termin przekazania pracodawcy wniosku o urlop rodzicielski wynosi 21 dni od dnia porodu. Jest to ważne, aby ustalić wysokość zasiłku macierzyńskiego.
Dłuższy urlop rodzicielski
Urlop rodzicielski został wydłużony o 9 tygodni, ale na wyłączność dla drugiego rodzica dziecka. Jeśli drugi rodzic zdecyduje się skorzystać z dłuższego urlopu rodzicielskiego, otrzyma za to świadczenie finansowe w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru zasiłku.
Warto pamiętać, że urlop rodzicielski nie jest obowiązkowy i nie przysługuje wyłącznie mamie dziecka. Należy się obojgu rodzicom i to oni decydują, kto z niego skorzysta (czy jedno z nich czy też oboje w częściach). Z dodatkowych 9 tygodni może skorzystać jednak wyłącznie drugi rodzic.
Wymiar urlopu rodzicielskiego
Od 26 kwietnia 2023 r. rodzice dziecka mają prawo do dłuższego urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:
- 41 tygodni (dotychczas 32 tygodnie) - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub przyjętego na wychowanie;
- 43 tygodni (dotychczas 34 tygodnie) - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie lub przyjętych na wychowanie.
- 38 tygodni w szczególnych przypadkach, gdy rodzina zastępcza (niezawodowa) przyjmie na wychowanie dziecko do lat 7 (lub do 10 lat, jeśli dziecko ma odroczony obowiązek szkolny) lub gdy osoba ubezpieczona przyjmie na wychowanie dziecko do lat 14 i złoży wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.
Z kolei rodzice dziecka posiadającego tzw. zaświadczenie "Za życiem", mają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze do:
- 65 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub przyjętego na wychowanie;
- 67 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie lub przyjętych na wychowanie.
- 62 tygodnie - w szczególnych przypadkach, gdy rodzina zastępcza (niezawodowa) przyjmie na wychowanie dziecko do lat 7 (lub do 10 lat, jeśli dziecko ma odroczony obowiązek szkolny) lub,gdy osoba ubezpieczona przyjmie na wychowanie dziecko do lat 14 i złoży wniosek o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka.
Ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu dziecka, które powstały w okresie prenatalnym lub w czasie porodu, stwierdza w zaświadczeniu lekarz ubezpieczenia zdrowotnego ze specjalizacją drugiego stopnia lub tytułem specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej.
Dłuższy zasiłek macierzyński
W związku z wydłużeniem urlopu rodzicielskiego zmienił się również okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego, który również został wydłużony. Wysokość tego zasiłku będzie jednak inna niż wysokość podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego. Przez okres 9-tygodniowego dodatkowego urlopu rodzicielskiego, zasiłek macierzyński będzie wynosił 70 procent podstawy wymiaru zasiłku.
Z zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego można skorzystać jednorazowo albo może być udzielony maksymalnie w 5 dowolnych częściach. Jednak ostatnia część urlopu może przypadać najpóźniej do końca roku, w którym dziecko skończy 6 lat, a w przypadku dziecka przyjętego na wychowanie odpowiednio 7, 10 i 14 lat.
Jak złożyć wniosek o zasiłek macierzyński?
Aby uzyskać zasiłek macierzyński, trzeba złożyć wniosek. Można to zrobić przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE ZUS). Należy wysłać do ZUS elektronicznie wniosek ZAM lub ZUR.Wniosek należy złożyć u płatnika, czyli u pracodawcy, zleceniodawcy lub ZUS-u. W przypadku pracodawcy lub zleceniodawcy wniosek powinien być złożony pisemnie, natomiast w przypadku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych może być złożony przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS.
Kiedy należy złożyć wniosek o nowy zasiłek macierzyński?
Osoby ubezpieczone, które na dzień 26 kwietnia br. pobierały zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego, by mieć wyższe świadczenie, mogły złożyć wniosek o ustalenie nowej wysokości zasiłku do 17 maja 2023 r. Jeśli tego nie zrobiły, będą miały wypłacany zasiłek w dotychczasowej wysokości. Złożenie wniosku do ustalenia zasiłku macierzyńskiego w nowej wysokości od 26 kwietnia 2023 r. jest prawem, a nie obowiązkiem ubezpieczonego.
Jednorazowe wyrównanie do zasiłku dla mam
Warto zwrócić uwagę, że nie każda kobieta musi korzystać z urlopu rodzicielskiego. Jeżeli zdecyduje się na wcześniejszy powrót do pracy, nie przepadnie jej jednak zasiłek macierzyński. Nowe zmiany dają możliwość złożenia wniosku o wyrównanie za niewykorzystany urlop w pierwszym roku życia dziecka. Jeśli pracownica nie wykorzysta ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego w wysokości 81,5 proc. w pierwszym roku życia dziecka (na podstawie długiego wniosku), będzie jej przysługiwać jednorazowe wyrównanie zasiłku do 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. W tym celu należy złożyć specjalny wniosek. Wyrównanie będzie wynosiło do 100 procent podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego i 70 procent podstawy wymiaru zasiłku za okres urlopu rodzicielskiego.
Nowe formularze wniosków o zasiłek
W uwagi na nowe przepisy, zmieniły się niektóre formularze stanowiące podstawę do wypłaty zasiłku macierzyńskiego (ZUR, ZAM, Z-15a, Z-15b, ZAS-24, Z-3a, ZAS-5, Znp-7). Nowe wzory formularzy dostępne są na www.zus.pl od 26 kwietnia 2023 r.
Nie ma prawa do zasiłku chorobowego za okres urlopu opiekuńczego
Po zmianie przepisów od 26 kwietnia 2023 r. osobom, które podlegają ubezpieczeniu chorobowemu, przysługuje prawo do 5 dni urlopu opiekuńczego w ciągu roku kalendarzowego. Urlop przysługuje, aby zapewnić opiekę lub wsparcie osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych powodów medycznych. Co ważne za okresy niezdolności do pracy, które przypadają w czasie urlopu opiekuńczego, nie przysługuje zasiłek chorobowy. To samo dotyczy świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku opiekuńczego.
Zasiłek macierzyński a PIT
Warto wiedzieć, że od 1 lipca 2022 r. zasiłek macierzyński jest zwolniony z podatku dochodowego od osób fizycznych do kwoty 85 528 zł w skali roku. Zaliczkę na podatek od zasiłku macierzyńskiego oblicza się, stosując kwotę zmniejszającą podatek, jeżeli pracownica złożyła pracodawcy druk PIT-2.
Dodatkowo podatnicy korzystający z tego rozwiązania mogą jednocześnie skorzystać również z jednej z poniższych ulg podatkowych:
- zwolnienie z obowiązku opłacania podatku PIT przez osoby do ukończenia 26 roku życia,
- ulgi na powrót obejmującej osoby wracające na stałe do Polski z zagranicy,
- zwolnienia dla dużych rodzin posiadających co najmniej 4 dzieci,
- ulgi dla pracujących seniorów pracujących po osiągnięciu wieku emerytalnego.
