Rodzic samotnie wychowujący dziecko

2022-02-07

Wraz z rokiem 2022 wchodzą w życie dwie ważne reformy dla rodzin z dziećmi. Ulga prorodzinna i zmiany w programie Rodzina 500+ to istotne wsparcie dla większości rodzin. Jednak czy osoba samotnie wychowująca dziecko też może być tego zdania?

Wielu rodziców nie jest świadomych wszystkich korzyści i wsparcia, na które pozwala samotne wychowywanie dzieci. Niektóre są dostępne dla wszystkich samotnych rodziców, a inne są uzależnione od ich dochodów i innych okoliczności.

Kim jest rodzic samotnie wychowujący dziecko?

Samotny rodzic to osoba samotnie wychowująca dziecko, która nie ma współmałżonka ani partnera. Powody zostania samotnym rodzicem to rozwód, zerwanie, porzucenie (wychowywanie dziecka bez udziału drugiego rodzica), przemoc domowa, śmierć drugiego rodzica lub adopcja przez jedną osobę.

Ulga samotnego rodzica, a ulga prorodzinna

Do tej pory samotni rodzice mogli płacić podatki razem z dzieckiem, a podatek był liczony jako dwukrotność podatku obliczonego od połowy dochodu (dzięki temu rodzic mógł korzystać z niższej stawki podatkowej). W Polskim Ładzie od 2022 r. zasada ta została zmieniona i zastąpiona ulgą dla rodziców samotnie wychowujących dziecko o wysokości 1500 zł. Zgodnie z tą zmianą, każda osoba samotnie wychowująca dzieci nie będąca w związku małżeńskim nie będzie mogła rozliczyć się już z dzieckiem, ale zamiast tego będą odrębnymi przepisami otrzymywały zasiłek na dziecko, oprócz na przykład zasiłku rodzinnego.

Likwidacja możliwości wspólnego rozliczania się z dzieckiem od 2022 roku - osoba samotnie wychowująca dziecko ucierpi

Likwidacja dotychczasowej opcji, która pozwalała na rozliczenie podatku razem z dzieckiem w ramach preferencyjnego rozliczenia i zastąpienie go zasiłkiem na dziecko w stałej wysokości 1500 zł, powoduje straty dla większości samotnych rodziców. Szczególnie tracą osoby samotnie wychowujące dzieci zarabiające od ok. 4000 zł brutto miesięcznie.

Jak to wygląda w przypadku pełnej rodziny?

Osoby pozostające w związku małżeńskim nadal mają możliwość rozliczania się ze współmałżonkiem, co dla niektórych wydaje się być rażącą niesprawiedliwością. Dla przykładu, mąż utrzymujący bezrobotną żonę mającą jedno dziecko będzie mógł wspólnie rozliczyć podatek dochodowy, natomiast matka samotnie wychowująca dziecko nie będzie w stanie tego zrobić w świetle nowego prawa.

Apel o powrót do wspólnej księgowości z dzieckiem

Warto zwrócić uwagę na art. 71 Konstytucji RP, stwierdzający, że „państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny”, a „rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej, zwłaszcza wielodzietne i niepełne, mają prawo do szczególnej pomocy ze strony władz publicznych”.

Osoby samotnie wychowujące dzieci, które apelują o powrót do wspólnej księgowości z dzieckiem proszą o natychmiastowe podjęcie działań w celu przywrócenia prawa do preferencyjnego opodatkowania dochodów na równi z małżeństwami, w sposób przewidziany dla samotnego rodzica w ustawie z 1991 roku, eliminując tym samym niesprawiedliwość podatkową.

Premier zapowiedział korektę w Polskim Ładzie

Podczas jednej z konferencji prasowej premier Mateusz Morawiecki zapowiedział korektę nowej ulgi podatkowej. Każda osoba samotnie wychowująca dziecko otrzyma pełny zwrot ulgi podatkowej, czyli 1500 zł, bez względu na to, ile zapłaci podatku. Chodzi o sytuację, w której wysokość podatku naliczonego w danym roku podatkowym jest niższa niż kwota ulgi podatkowej.

Dodatkowa pomoc dla rodzin dzieci w wieku od 12 do 36 miesięcy

Rodzinny Kapitał Opiekuńczy, będący częścią Nowego Ładu, ma wspierać rodziny z małymi dziećmi. Zasiłek rodzinny w ramach programu będzie wypłacany opiekunowi prawnemu dziecka miesięcznie (bez kryterium dochodowego) - 500 zł za dwa lata lub 1000 zł za rok.

400 zł plus dla dziecka w żłobku

Wsparcie dla dzieci nie objętych kapitałem opiekuńczym polega na wprowadzeniu dopłaty dla rodziców dziecka do pobytu dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub z opiekunem dziennym w wysokości do 400 zł miesięcznie, z przeznaczeniem na pokrycie opłaty za pobyt dziecka w zakładzie opiekuńczym.

Warunki ulgi dla samotnego rodzica i przywileje dla samotnych rodziców wynikające z Kodeksu Pracy

Ustawodawstwo przewiduje szczególne przywileje dla kobiet w ciąży i karmiących piersią:

• związanych z trwałością ich stosunków pracy
• związanych z ich warunkami pracy.

Pracownica w ciąży będzie mogła korzystać z tych przywilejów od momentu poświadczenia ciąży przez lekarza. Od momentu otrzymania przez pracodawcę zaświadczenia będzie on zobowiązany do przestrzegania wszystkich praw pracowniczych związanych z ciążą.

Czas wolny na badania ciążowe

Kobiety w ciąży otrzymują od lekarzy prowadzących zalecenia dotyczące badań, które należy wykonać w ciąży. Jeżeli badania te nie mogą się odbyć poza godzinami pracy pracowniczki, na przykład z powodu godzin pracy przychodni, do której uczęszcza, pracodawca musi udzielić pracowniczce czasu wolnego, aby mogła się na nie udać. Pracowniczka zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas wolny od pracy z tytułu badań ciążowych.

Praca zabroniona kobietom w ciąży i karmiącym piersią

Podczas ciąży lub w okresie karmienia piersią nie można wykonać niektórych czynności. Dotyczy to pracy uciążliwej, niebezpiecznej lub szkodliwej dla zdrowia kobiet znajdujących się w tej szczególnej sytuacji.

Praca, której nie mogą wykonywać kobiety w ciąży, obejmuje:

• pracę w pozycji stojącej łącznie dłużej niż 3 godziny w trakcie zmiany roboczej – czas spędzony w pozycji stojącej nie może jednorazowo przekroczyć 15 minut, po czym powinna nastąpić 15 minutowa przerwa,
• pracę na stanowiskach pracy z monitorami łącznie powyżej 8 godzin dziennie – czas spędzony przed monitorem nie może jednorazowo przekroczyć 50 minut, po czym powinna nastąpić co najmniej 10-minutowa przerwa liczona jako czas pracy,
• pracę z wymuszonym tempem (np. na linii produkcyjnej),
• przewożenie ładunków na wózku jednokołowym (taczce) oraz ręcznym wózku wielokołowym,
• ręczne podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o wadze powyżej 3 kg.

Pracowniczki karmiące piersią nie mogą:

• ręcznie przenosić przedmiotów o masie powyżej 6 kg na wysokość ponad 4 m lub na odległość większą niż 25 m,
• ręcznie przenosić materiałów płynnych – gorących, żrących lub szkodliwych dla zdrowia,
• pracować jako nurkowie, pracować w obudowach ciśnieniowych oraz pracować w warunkach podwyższonego lub obniżonego ciśnienia,
• pracować pod ziemią w dowolnych kopalniach.

Pełen wykaz rodzajów prac, których nie mogą wykonywać pracownice w ciąży i karmiące piersią, zawiera Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i karmiących piersią.

Praca w godzinach nadliczbowych i nocnych

Jeśli pracownik pracował w nocy lub pracodawca zlecił pracę w godzinach nadliczbowych ze względu na szczególne potrzeby, będzie musiał przenieść pracownika i zaprzestać przydzielania tej osobie dodatkowej pracy.

Pracowniczka w ciąży nie może:

• pracować w nadgodzinach,
• pracować w nocy,
• pracować w systemie pracy podzielonej w ciągu dnia – bez jej zgody,
• być oddelegowana do pracy poza miejscem stałego zamieszkania – bez jej zgody.

Zmiany warunków pracy

Jeżeli pracowniczka w ciąży lub karmiąca piersią wykonuje jeden z rodzajów prac zakazanych, pracodawca musi przenieść ją do pracy, która nie jest zabroniona dla świeżych rodziców dziecka. Jeżeli jest to niemożliwe, ponieważ np. pracodawca nie może zaoferować jej innego stanowiska, pracodawca musi zwolnić ją z obowiązku wykonywania pracy.

Pracodawca może próbować wyeliminować zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownika, jeżeli problemem są:

• nadmierne poziomy zagrożenia obecne w środowisku pracy w ramach wykonywanego zadania,
• wystawienie przez lekarza zaświadczenia o przeciwwskazaniach lekarskich do pracy uprzednio wykonywanej przez pracownika.

Jeżeli jednak jest to niemożliwe, pracodawca musi przenieść pracowniczkę na inną pracę lub zwolnić ją z obowiązku wykonywania pracy.

Przerwy na karmienie piersią

Karmiącej piersią kobiecie przysługują dwie 30-minutowe przerwy liczone jako czas pracy . Pracownica karmiąca piersią więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw po 45 minut każda. Przerwy te mogą być przyznane jednorazowo.

Pracownikowi zatrudnionemu krócej niż 4 godziny dziennie nie przysługują przerwy na karmienie piersią. Jeżeli liczba godzin pracy pracowniczki nie przekracza 6 na dobę, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie piersią.

Przerwy na karmienie piersią udzielane są na wniosek pracownic, na podstawie jej oświadczenia, że ​​karmi piersią dziecko. Nie ma ograniczeń co do tego, jak długo kobiety mogą korzystać z tego przywileju.

Świadczenie z Funduszu Alimentacyjnego

W Polsce istnieje fundusz alimentacyjny. Wypłaca dzieciom, lub opiekunowi faktycznemu dziecka, świadczenia ze środków publicznych do ukończenia 18 roku życia, a jeśli uczą się w szkole lub na studiach — do 25 roku życia. Powstał na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 1974 r. o funduszu alimentacyjnym.

Co w praktyce oznaczają pojęcia „alimentacja” i „obowiązek alimentacyjny”? Które osoby muszą płacić alimenty innej osobie?

Zgodnie z art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „obowiązkiem alimentacyjnym” jest nałożony na krewnych i rodzeństwo w linii prostej obowiązek zapewnienia środków utrzymania, w tym:

• odzieży,
• wyżywienia,
• zakwaterowania,
• opału,
• leków,

oraz, w razie potrzeby, środków wychowania (w tym troska o rozwój fizyczny i umysłowy oraz zapewnienie dostępu do edukacji i kultury).

Co to jest alimentacja?

„Alimentacja” to świadczenie pieniężne lub rzeczowe. W przypadku dzieci obejmuje również wkład osobisty w ich wychowanie i pracę we wspólnym gospodarstwie domowym zgodnie z obowiązkiem alimentacyjnym. Uwzględnia się nawet karę pozbawienia wolności za niespełnienie obowiązku alimentacyjnego.

Co to jest roszczenie alimentacyjne?

„Roszczenie alimentacyjne” to prawo jednej osoby, najczęściej jest to osoba samotnie wychowująca dzieci, do żądania wykonania wobec niej obowiązku alimentacyjnego przez inną osobę.

Do jakiego wieku dziecko może korzystać z zasiłku alimentacyjnego? Czy istnieją różne zasady dotyczące alimentów dla nieletnich i dorosłych?

Rodzice lub rodzic dziecka są zobowiązani do płacenia alimentów dzieciom, które nie są jeszcze w stanie same się utrzymać. Ponieważ dzieci są zobowiązane do kontynuowania nauki do 18 roku życia, zazwyczaj mają prawo do alimentów do czasu osiągnięcia pełnoletności lub ukończenia nauki. Jeżeli osoba uprawniona do alimentów nie jest w stanie sama się utrzymać (np. z powodu choroby lub niepełnosprawności, lub gdy nie pozwalają na to niskie dochody dziecka lub ich brak), uprawnienie to może pozostać ważne przez czas nieokreślony.

Zasiłki z państwowego funduszu alimentacyjnego wypłacane są osobom uprawnionym do ich otrzymywania do ukończenia 18. roku życia. Osoby te mają prawo do zasiłków do ukończenia 25. roku życia, jeżeli kontynuują naukę w szkole lub na uczelni, lub na czas nieokreślony, jeżeli zostali orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Zasiłki z funduszu alimentacyjnego można uzyskać pod warunkiem, że dochód rodziny na osobę pochodzący z przychodów opodatkowanych nie przekracza 900 zł miesięcznie.

Prawo do dodatku z tytułu samotnego rodzicielstwa

Prawo do dodatku z tytułu samotnego rodzicielstwa otrzymuje każdy rodzic samotnie wychowujący dziecko bez udziału drugiego rodzica, czyli tylko jeśli dana osoba nie otrzymała zasądzonego świadczenia alimentacyjnego na rzecz dziecka od drugiego rodzica z powodu:

• śmierci drugiego rodzica,
• oddalenia powództwa o ustalenie świadczenia alimentacyjnego od drugiego rodzica,
• lub gdy ojciec dziecka jest nieznany

Dodatek ten przysługuje w wysokości 193,00 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej jednak niż 386,00 zł na wszystkie dzieci. Dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności mogą liczyć na dodatkowe 80 zł dodatku, jednak nie więcej niż 160 zł na wszystkie dzieci.