Roczna składka zdrowotna

2023-05-26

Składka zdrowotna zależna od wysokości dochodów lub przychodów to nowość, którą w 2022 roku wprowadził Polski Ład. Wraz z tą zmianą ustawodawca zarządził obowiązek rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Celem jest określenie poprawnej wysokości płaconej składki oraz rozliczenie ewentualnej nadpłaty lub niedopłaty.

Polski Ład od 1 stycznia 2022 r. wprowadził istotne zmiany w zasadach obliczania należnej składki zdrowotnej. Od tego momentu nie jest możliwe odliczenie od podatku 7,75 proc. zapłaconych składek zdrowotnych, a ich wysokość zależna jest od wybranej formy opodatkowania i wysokości uzyskiwanych przychodów/ dochodów.

W 2023 roku wszyscy polscy przedsiębiorcy mają obowiązek rozliczenia swojej składki zdrowotnej. Informacja o takim obowiązku powinna pojawić się na koncie PUE.

Roczne rozliczenie składki zdrowotnej za 2022 rok – do kiedy?

Zgodnie z ustawą zdrowotną czas na roczne rozliczenie składki zdrowotnej jest określony do miesiąca, w którym upływa termin złożenia zeznania rocznego. W przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych, podatku liniowym oraz na ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych termin na złożenie rocznych zeznań podatkowych jest taki sam i obowiązuje czas do 30 kwietnia. Oznacza to, że roczny formularz rozliczenia składki zdrowotnej trzeba wykazać w deklaracji za kwiecień i przekazać ją do 20 maja. Jako że 20 maja wypada w sobotę czas na rozliczenie obowiązywał do 22 maja 2023 roku.

Obowiązek rozliczenia rocznego składki zdrowotnej za 2022 rok – dla kogo?

Do rocznego rozliczania składki zdrowotnej zobowiązani są podatnicy, którzy rozliczają się:

• skalą podatkową,

• podatkiem liniowym,

• ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Pamiętać należy, że do wyżej wymienionych form opodatkowania wliczają się również wspólnicy niżej wymienionych spółek:

• spółki cywilnej,

• spółki jawnej,

• spółki partnerskiej.

Obowiązek opłacania składki zdrowotnej oraz rocznego rozliczenia składki zdrowotnej nie dotyczy osób, które są:

• podatnikami opodatkowanymi się na karcie podatkowej,

• wspólnikami spółek komandytowych,

• wspólnikami jednoosobowych spółek z.o.o.,

• twórcami i artystami,

• osobami współpracującymi.

Wyżej wymienione osoby płacą składkę zdrowotną w stałej, zryczałtowanej kwocie. Nie wynika ona z ich dochodu/przychodu. Jej wartość wynosi 270,90 zł oraz zależy od liczby miesięcy podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu. Dla przedsiębiorców prowadzących działalność przez cały rok, składka deklarowana wyniesie 3 250,8 zł. Składka zdrowotna w przypadku karty podatkowej obliczana jest jako 9% minimalnego wynagrodzenia aktualnego na dzień 1 stycznia 2022 r.

Roczne rozliczenie składki zdrowotnej obowiązuje również podatników, którzy zmienili w trakcie roku formę opodatkowania (np. na podatek liniowy, czy ryczałt od przychodów ewidencjonowanych). W takiej sytuacji konieczne może być ponowne obliczenie składki zgodnie z nową formą opodatkowania.

Rozliczenie składki zdrowotnej i nowe dokumenty ZUS

Od 1 maja 2023 r. obowiązują nowe wzory raportu ZUS RCA i deklaracji ZUS DRA. Rocznego rozliczenia składki zdrowotnej należy dokonać:

• w bloku XII. deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA – kiedy podatnik prowadzi działalność gospodarczą jednoosobowo,

• bloku III.F. raportu ZUS RCA -  kiedy przedsiębiorca opłaca składki także za inne osoby (np. pracowników).

Nowe wersje dokumentów można wypełniać oraz wysyłać elektronicznie w programie Płatnik lub w aplikacji ePłatnik na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. Na stronie ZUS udostępniony został kalkulator, który ma za zadanie pomóc w obliczeniu rocznej podstawy wymiaru i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wyliczenie można również wpisać odręcznie do dokumentów papierowych, które są dostępne w każdej placówce ZUS.

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. Art. 81 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Rozliczenie składki zdrowotnej na zasadach ogólnych i podatku liniowym

Wysokość rocznej składki zdrowotnej jest uzależniona od wybranej formy opodatkowania. Aby poprawnie obliczyć roczną składkę zdrowotną przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych oraz podatkiem liniowym należy pomnożyć roczny dochód o stawkę procentową, która wynosi odpowiednio:

• 9% dla skali podatkowej,

• 4,9% dla podatku liniowego.

WAŻNE! Roczna składka zdrowotna za 2023r. obliczana jest za rok składkowy. Zgodnie z przepisami okres ten nie jest taki sam jak rok kalendarzowy.  Na potrzeby rocznego rozliczenia składki zdrowotnej w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych oraz na podatku liniowym przypada okres od lutego 2022 roku do stycznia 2023 roku, czyli składki zdrowotne zapłacone od marca 2022 roku do lutego 2023 roku.

Dochód na cele wyliczenia składki zdrowotnej powinien być wyliczony w taki sposób: osiągnięty za dany rok przychód pomniejszony o poniesione w ciągu roku koszty oraz zapłacone należne składki na ubezpieczenia społeczne (o ile nie zostały one zaliczone do kosztów). Następnie dochód obniżamy o ujemny remanent, jeśli w przypadku podatnika taki wystąpił. Ustalając roczną podstawę składki zdrowotnej bierze się pod uwagę zarówno remanent ujemny, jak i dodatni.

W przypadku braku dochodu lub jego niewystarczającej wysokości przepisy nakazują opłacić minimalną składkę zdrowotną.  

Taka minimalna wartość rocznej podstawy składki zdrowotnej w 2022 roku to 36 120,00 zł (3 010,00 zł × 12 miesięcy). Oznacza to, że przedsiębiorcy, którzy korzystają z opodatkowania według skali podatkowej, jak i podatku liniowego muszą do ZUS-u wpłacić co najmniej 9% wartości tej podstawy, czyli za rok 2022 kwotę 3 250,80 zł. Miesięczna minimalna składka zdrowotna to zatem 1/12 z kwoty 3 250,80 zł, czyli 270,90 zł.

Przykład obliczenia rocznej składki zdrowotnej:

Podatnik, który rozlicza się na zasadach ogólnych osiągnął dochód 40 tys. zł.

40 000,00 zł x 9% = 3 600,00 zł.

Składka zdrowotna według wyliczeń wynosi w takim przypadku 3600 zł. Należy policzyć dokonane w ciągu roku wpłaty i porównać z należną kwotą. Jeśli podatnik zapłacił mniej niż powinien, musi zgłosić różnicę. Jeśli zapłacił więcej należy złożyć wniosek o zwrot nadpłaconej kwoty.

Roczna składka zdrowotna a ryczałt ewidencjonowany

Nieco inne zasady obliczenia rocznej składki zdrowotnej obowiązują podatnika, który z tytułu prowadzonej działalności opłaca podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Tu zasady są nieco prostsze, bo obliczenia dokonuje się na podstawie rocznego przychodu.

Osoby na ryczałcie płacą jedną z trzech kwot składki zdrowotnej w zależności od przedziału, w jakim prognozowane są przychody tych przedsiębiorstw.

Zgodnie z ustawą, wysokość składki zdrowotnej dla przedsiębiorców, którzy są na ryczałcie w 2022 r. stanowi 9% podstawy wymiaru. Jest to:

• do 60 tys. zł przychodu - 9% x 44 791,44 zł (335,94 zł miesięcznie) – 4 031,23 zł rocznie,

• między 60 tys. zł a 300 tys. zł przychodu – 9% x 74 652,48 zł (559,89 zł miesięcznie) – 6 718,72 zł rocznie

• powyżej 300 tys. zł przychodu – 9% x 134 374,44 zł (1 007,81 zł miesięcznie) – 12 093,70 zł rocznie

Otrzymaną kwotę rocznej składki zdrowotnej porównujemy następnie z sumą zapłaconych wcześniej dwunastu składek miesięcznych należnych za rok składkowy.

W przeciwieństwie do zasad ogólnych (inaczej opodatkowania według skali podatkowej) i do podatku liniowego, w przypadku ryczałtu rok składkowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Oznacza to, że poprawne rozliczenie składek zdrowotnych podatnika rozliczającego się na podstawie ryczałtu ewidencjonowanego oznacza uwzględnienie składek za okres od stycznia 2022 roku do grudnia 2022 roku. Zatem będą to składki zdrowotne zapłacone od lutego 2022 roku do stycznia 2023 roku.

Zamknięcie lub zawieszenie działalności

Jeśli w trakcie roku przedsiębiorca zamknął lub zawiesił działalność to jest on zobowiązany do złożenia rocznego rozliczenia składki zdrowotnej w deklaracji za kwiecień bieżącego roku. Oznacza to, że jest on również zobligowany do złożenia zeznania ZUS DRA. W zeznaniu ZUS DRA za kwiecień wypełnia się jednak tylko część dokumentu. Szczegółowych informacji udziela Centrum Obsługi Klienta ZUS.

Nadpłata i niedopłata

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych zezwala podatnikom na wybór metody rozliczenia składki. Można to zrobić na podstawie przychodu z poprzedniego roku lub bieżącego przychodu. Przy pierwszej metodzie przedsiębiorca zwykle spodziewa się przychodu zbliżonego do tego z poprzedniego roku, gdy płacił składkę zdrowotną w stałej wysokości. Przy drugiej metodzie rozliczenia może wystąpić niedopłata składki, gdyż rzeczywiste przychody firmy mogły przekroczyć 60 000,00 zł przychodu i być większe od zakładanych. Wtedy przedsiębiorca będzie zobowiązany do wyrównania składki zdrowotnej do wartości obowiązujących w danym przedziale przychodowym.

Dopłaty rocznej składki trzeba dokonać w terminie płatności składek za kwiecień 2023 r., czyli do 22 maja 2023 r., łącznie z bieżącą składką zdrowotną należną za kwiecień 2023 roku.

Płatnikom, którzy zanotowali nadpłatę w rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej (w przypadku gdy suma wpłaconych za poszczególne miesiące roku składkowego albo roku kalendarzowego składek na ubezpieczenie zdrowotne jest wyższa od rocznej składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalonej od rocznej podstawy), przysługuje zwrot.

Przykład obliczenia rocznej składki zdrowotnej

Przedsiębiorca rozliczający się na zasadach ryczałtu ewidencjonowanego osiągnął przychód w wysokości 130 000,00 zł. Podstawą do ustalenia składki zdrowotnej była kwota 55 000,00 zł, czyli jego miesięczna składka zdrowotna wynosiła 335,94 zł.

335,94 zł x 12 miesięcy = 4 031,28 zł

Przedsiębiorca uzyskał przychód 130 000,00 zł, czyli znalazł się w przedziale 60 000,00 zł - 300 000,00 zł przychodu, dlatego miesięczna składka zdrowotna powinna wynieść więcej, 559,89 zł.

559,89 zł x 12 miesięcy = 6 718,68 zł.

W takiej sytuacji widoczna jest niedopłata. Podatnik musi zapłacić do ZUS niedopłatę w wysokości 2 687,40 zł.

W odwrotnym przypadku, gdy suma zapłaconych składek miesięcznych przewyższa kwotę należnej składki rocznej, z rozliczenia wynikać będzie nadpłata składki. W tej sytuacji przedsiębiorca otrzyma od ZUS-u zwrot nadpłaconych środków.

Zwrot nadpłaty w ZUS

Zgodnie art. 10 ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokona zwrotu nadpłaty, kiedy zostaną spełnione dwa warunki:

• na koncie płatnika składek nie ma zaległości (np. zaległości z tytułu składek lub nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, do których zwrotu został zobowiązany płatnik składek);

• wniosek o zwrot należy złożyć w odpowiednim terminie. 

Zgodnie z informacjami ZUS, wniosek o zwrot nadpłaty ma zostać wygenerowany automatycznie i pojawić się na koncie przedsiębiorcy na profilu płatnika w portalu PUE ZUS. Podatnik powinien sprawdzić poprawność wniosku, podpisać go oraz wysłać przez PUE w terminie do 1 czerwca 2023 roku. Kwota nadpłaty zostanie przekazana przez ZUS na rachunek bankowy podatnika w terminie do 1 sierpnia 2023 roku.

Jeśli w podanym terminie, czyli do 1 czerwca nie wyślemy wniosku do ZUS o zwrot nadpłaty wówczas kwota zostanie zaliczona na poczet przyszłych składek ZUS.

Zmiana formy opodatkowania a rozliczenie rocznej składki zdrowotnej za 2022 rok

Po wejściu w życie nowych przepisów, szczególnie nowelizacji od 1 lipca 2022 roku niektórzy podatnicy skorzystali z możliwości zmiany formy opodatkowania. Przykładowo pierwszą połowę roku byli opodatkowani ryczałtem, a w drugiej skalą podatkową.

Jeżeli przedsiębiorca korzystał z takiego rozwiązania będzie również zobowiązany do rozliczenia rocznej składki zdrowotnej. Rozliczenie roczne składki zdrowotnej oznacza wówczas obliczenie oddzielnie składek. Jeden raz za formę opodatkowania, która obowiązywała od stycznia do czerwca 2022 roku (proporcjonalnie za 6 miesięcy) i kolejne rozliczenie składek dla opodatkowania wybranego od lipca do grudnia 2022 roku.