PCC-3 oraz PCC-3A – czego dotyczą oraz kiedy je składamy?

2023-03-04 Aktualizacja: 2025-05-12

PCC-3 oraz PCC-3A to formularze służące do rozliczenia się z podatku od czynności cywilnoprawnych. Stawki podatku PCC są zróżnicowane i zależą od rodzaju dokonanej aktywności. Warto wiedzieć, kto jest zobowiązany do zapłaty podatku oraz kiedy złożyć druk PCC-3.

Czym jest podatek od czynności cywilnoprawnych?

Podatek od czynności cywilnoprawnych, określany także mianem PCC, dotyczy czynności, określonych w Ustawie z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Zapłacić podatek PCC należy w przypadku zawarcia:

• umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
• umowy pożyczki, pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku,
• umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
• umowy dożywocia,
• umowy o podział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,
• ustanowienie hipoteki,
• ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
• umowy depozytu nieprawidłowego,
• umowa spółki.

Dodatkowo opodatkowaniu PCC podlegają zmiany tychże umów, pod warunkiem że owa zmiana spowoduje podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Czynności cywilnoprawne są objęte opodatkowaniem od czynności cywilnoprawnych, jeżeli ich przedmiotem są:

• rzeczy znajdujące się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub prawa majątkowe wykonywane na jej terytorium,
• rzeczy znajdujące się za granicą lub prawa majątkowe wykonywane za granicą w przypadku gdy nabywca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Polski i czynność cywilnoprawna została wykonana na terytorium Polski.

Natomiast w przypadku zawarcia umowy spółki osobowej lub jej zmiany jest ona objęta opodatkowaniem, jeżeli w chwili dokonania czynności jej siedziba znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku zawarcia umowy spółki kapitałowej lub jej zmiany, podlega ona opodatkowaniu jeżeli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej znajduje się rzeczywisty ośrodek zarządzania lub siedziba spółki (jeżeli jej rzeczywisty ośrodek zarządzania nie znajduje się na terytorium innego państwa UE).

Rozliczenie PCC-3 i PCC-3A

Druki PCC-3/PCC-3A są deklaracjami składanymi do urzędu skarbowego w celu rozliczenia się z podatku od czynności cywilnoprawnych, które podlegają opodatkowaniu na podstawie Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Do czynności cywilnoprawnych, które podlegają PCC zaliczamy transakcje, które mają zazwyczaj nieprofesjonalny charakter, czyli nie wchodzą w ramach aktywności zawodowej podatnika lub nie są związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Podatkowi PCC rozliczanego za pomocą druku PCC-3 podlegają wyłącznie aktywności dokonane na podstawie wyżej wymienionych umów.

Czym różni się PCC-3 od PCC-3a?

Oba formularze służą do rozliczenia się z podatku od czynności cywilnoprawnej. To, czy mamy więc obowiązek składać PCC-3, czy PCC-3a zależy od tego, czy do zapłat podatku zobowiązana jest jedna, czy też więcej stron.

Druk PCC-3 składa się, gdy tylko jeden z podmiotów wykonujących czynność cywilnoprawną ma obowiązek zapłaty podatku. Przykładowo, PCC-3 jest składany przez kupującego przy umowie sprzedaży, lub obdarowanego przy umowie darowizny.

Natomiast formularz lub formularze PCC-3a należy złożyć, gdy po stronie nabywcy występuje więcej niż jeden podmiot. Składa się także go przy umowie spółki cywilnej lub umowy zamiany. W tym wypadku obowiązek podatkowy jest rozłożony solidarnie na kilku stronach umowy zamiany albo między wspólnikami spółki cywilnej.

Kto składa deklaracje PCC-3?

Podatek od czynności cywilnoprawnych jest opłacany przez osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują czynności cywilnoprawnych podlegającej opodatkowaniu PCC.

Strona umowy, która jest zobowiązana do zapłaty PCC zależy od tego, jaki rodzaj czynności cywilnoprawnych jest dokonywany. Do sporządzenia deklaracji i zapłaty podatku zobowiązany jest przy:

• umowie sprzedaży - kupujący,
• umowie zamiany - obie strony zawartej umowy,
• umowie darowizny - obdarowany,
• umowie dożywocia - nabywca własności nieruchomości,
• umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności - podmiot nabywający rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności,
• zawarciu umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania albo odpłatnej służebności - użytkownik lub nabywający prawo służebności,
• umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego - biorący pożyczkę lub przechowawca,
• ustanowieniu hipoteki - strona składająca oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki,
• umowie spółki cywilnej - wspólnicy, a przy pozostałych umowach spółki zobowiązana jest spółka.

Jak wypełnić PCC-3?

Deklaracje PCC-3 możemy złożyć:

• elektronicznie w usłudze e-Deklaracje, podpisując je danymi autoryzacyjnymi albo kwalifikowanym podpisem elektronicznym,
• przez internet w programie do rozliczania PIT podatnik.info,
• bezpośrednio w urzędzie skarbowym lub przekazem pocztowym.

Z jakich elementów składa się formularz PCC-3?

Jest on podzielony na kilka części. Warto zwrócić szczególną uwagę na przedmiot opodatkowania i treść czynności cywilnoprawnej oraz obliczenie należnego podatku.

Część A. Miejsce i cel składania deklaracji

Część B. Dane podatnika dokonującego zapłaty lub zwolnionego z podatku

Cześć C. Przedmiot opodatkowania i treść czynności cywilnoprawnej

Część D. Obliczanie należnego podatku od czynności cywilnoprawnych z wyjątkiem umowy spółki lub jej zmiany

Część E. Obliczenie należnego podatku umowy spółki lub jej zmiany

Cześć F. Podatek DO zapłaty

Stawki podatku od czynności cywilnoprawnych

Stopa PCC jest określona w zależności od rodzaju dokonanej aktywności, a jej odsetek waha się między wartością 0,1% do 2%. W pewnych wyjątkach możemy nawet zapłacić 20% stawki podatku od czynności cywilnoprawnej.

W przypadku zawarcia umowy:

• sprzedaży, zamiany, dożywocia, o dział spadku, zniesienie współwłasności oraz darowizny przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym:
• • praw majątkowych – 1% podstawy opodatkowania,
  • rzeczy – 2% podstawy opodatkowania,
• ustanowienia hipoteki:
  • na zabezpieczenie wierzytelności istniejących - od kwoty zabezpieczonej wierzytelności - 0,1% podstawy opodatkowania,
  • na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej - 19 zł,
• ustanowienia odpłatnego użytkowania oraz odpłatnej służebności – 1% podstawy opodatkowania,
• zawarcia umowy pożyczki lub ustanowienia depozytu nieprawidłowego – 0,5% podstawy opodatkowania,
• spółki – 0,5% podstawy opodatkowania.

Warto wspomnieć o najwyższej stawce podatku od czynności cywilnoprawnych 20% - jest to tak zwana stawka sankcyjna. Obowiązuje ona, jeżeli pożyczkobiorca w toku czynności sprawdzających, kontroli podatkowej, postępowania podatkowego lub kontroli celno-skarbowej:

• powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki, depozytu nieprawidłowego lub ustanowienia użytkowania nieprawidłowego albo ich zmiany, a należny podatek od tych czynności nie został zapłacony,
• powołuje się na fakt zawarcia umowy pożyczki z osobą z najbliższej rodziny, ale nie udokumentuje otrzymania funduszy na swoje konto bankowe, rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową albo przekazem pocztowym.

Najwyższa stawka nie będzie miała zastosowania, jeżeli podatnik z własnej inicjatywy, przed powołaniem się na fakt zawarcia umowy w toku np. czynności sprawdzających, uregulował podatek w prawidłowej wysokości przed podjęciem jakiegokolwiek z wyżej wymienionych postępowań. Warto więc pamiętać o uregulowaniu podatku w terminie, aby uniknąć dotkliwej stawki opodatkowania.

Termin złożenia deklaracji PCC-3 oraz zapłaty podatku

Obowiązek podatkowy powstaje z momentem zaistnienia czynności podlegającej opodatkowaniu PCC. Termin na złożenie deklaracji PCC-3/PCC-3a wynosi 14 dni od daty dokonania czynności cywilnoprawnej. Podmiot, na którym ciąży obowiązek obliczenia i uregulowania podatku jest zobowiązany do przedłożenia druku PCC-3 i zapłaty podatku bez wezwania organu podatkowego.

W przypadku składania deklaracji PCC-3 podatek należy uiścić w terminie do 7 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy. Jednakże w przypadku formularzy PCC-4, podatek jest opłacany przez płatnika. Płatnikami od czynności cywilnoprawnych mogą być tylko i wyłącznie notariusze.

Gdzie uregulować podatek od czynności cywilnoprawnych?

Co do zasady deklaracje PCC-3 składa się naczelnikowi urzędu skarbowego właściwego według miejsca położenia nieruchomości (gdy przedmiotem umowy jest przeniesienie własności) albo miejsca zamieszkania lub siedziby strony zobowiązanej do zapłaty podatku.

W sytuacji, gdy obowiązek zapłaty ciąży solidarnie na kilku stronach czynności, formularze są składane naczelnikowi urzędu skarbowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub adres siedziby jednej ze stron.

Deklaracji PCC nie składamy, gdy umowa nie podlega opodatkowaniu lub została zawarta przez notariusza (w tym wypadku to notariusz opłaca podatek).

Jaka kara za nieterminowe złożenie deklaracji PCC-3?

Niezłożenie deklaracji PCC-3/PCC-3a w terminie 14 dni jest kwalifikowane jako wykroczenie skarbowe, za które grozi kara grzywny, ściśle powiązana z kwotą płacy minimalnej. Kara grzywny może zostać wymierzona w wysokości od 1/10 minimalnego do nawet dwudziestokrotności wynagrodzenia za pracę. Oznacza to, że sankcja za niezłożenie deklaracji PCC w terminie waha się od kwoty 349 do 69 800 zł.

Kiedy nie trzeba składać deklaracji PCC-3?

Choć w większości przypadków zawarcie umowy kupna-sprzedaży, pożyczki czy ustanowienia hipoteki wiąże się z obowiązkiem złożenia deklaracji PCC-3 i uregulowania podatku w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego, istnieją wyjątki, w których nie trzeba składać formularza ani płacić podatku PCC. Warto znać te sytuacje, by uniknąć niepotrzebnych formalności.

Deklaracji PCC-3 nie składa się, gdy:

• Czynność została dokonana w formie aktu notarialnego – w takim przypadku obowiązek zapłaty podatku przechodzi na notariusza, który pełni rolę płatnika. To on jest zobowiązany do obliczenia, pobrania i przekazania należnego podatku na konto urzędu skarbowego odpowiedniego według miejsca zamieszkania lub siedziby podatnika.
• Przedmiot transakcji objęty jest podatkiem VAT – jeżeli np. zakup rzeczy lub praw majątkowych wiąże się z obowiązkiem zapłaty podatku VAT, to nie ma potrzeby uiszczenia podatku PCC, a co za tym idzie – nie trzeba również składać deklaracji PCC-3.
• Umowa nie podlega opodatkowaniu PCC z mocy ustawy – dotyczy to m.in. niektórych transakcji zawieranych między małżonkami, zstępnymi i wstępnymi, a także sytuacji, gdy wartość czynności jest zbyt niska, by generować obowiązek podatkowy. W takich przypadkach również nie trzeba wypełniać PCC-3.
• Zakup pojazdu miał miejsce za granicą i tam również została podpisana umowa – jeśli przedmiot umowy znajduje się poza terytorium RP, a kupujący nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, nie występuje obowiązek podatkowy w sprawie podatku PCC.
• Kupujący nabywa samochód od firmy, która wystawiła fakturę VAT marża – w tej sytuacji również nie trzeba płacić podatku PCC, mimo że transakcja może przypominać umowę cywilnoprawną. Warto mieć jednak na uwadze, że dla celów rejestracyjnych w wydziale komunikacji mogą być potrzebne inne dokumenty niż przy klasycznej umowie kupna sprzedaży.

W każdej sytuacji wątpliwej warto sprawdzić, czy istnieje obowiązek złożenia PCC-3, powołując się na rodzaj umowy, miejsce dokonania czynności i to, czy transakcja podlega podatkowi VAT. Jeżeli nie ma pewności co do konieczności złożenia formularza, warto skorzystać z pomocy doradcy lub zajrzeć na portal podatkowy, gdzie można również złożyć deklarację elektronicznie, jeśli okaże się to jednak konieczne.

PCC przy zakupie samochodu używanego – co warto wiedzieć?

Zakup używanego samochodu od osoby prywatnej na podstawie umowy kupna-sprzedaży najczęściej wiąże się z obowiązkiem złożenia deklaracji PCC-3 oraz uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Nabywca pojazdu, jako podmiot zobowiązany, ma na to 14 dni od dnia zawarcia umowy.

Podatek PCC przy zakupie samochodu używanego wynosi 2% wartości rynkowej pojazdu, niezależnie od ceny wpisanej w umowie. Dlatego przy wypełnianiu deklaracji należy realnie ocenić stan techniczny auta oraz uwzględnić ewentualne uszkodzenia – urząd skarbowy może bowiem zakwestionować zaniżoną wartość pojazdu i samodzielnie ustalić wysokość podatku.

Aby poprawnie wypełnić PCC-3, należy podać:

• dane osobowe i dane adresowe kupującego,
• dane sprzedającego,
• datę zawarcia umowy,
• model samochodu i numer rejestracyjny,
• wartość rynkową pojazdu (na tej podstawie obliczana jest kwota podatku),
• odpowiednie dane w rubryce D deklaracji PCC – dotyczące podstawy opodatkowania i stawki 2%.

Deklarację PCC-3 można złożyć online przez portal podatkowy lub bezpośrednio w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania nabywcy. W formularzu należy również wskazać identyfikator podatnika (np. PESEL lub NIP) i zadbać o opłacenie podatku w wymaganym terminie – najlepiej jeszcze przed rejestracją pojazdu w wydziale komunikacji.

Warto pamiętać, że samo nieuiszczenie podatku lub złożenie formularza po terminie może skutkować odpowiedzialnością skarbową. Aby uniknąć sankcji, warto dopilnować zarówno terminowego wypełnienia deklaracji, jak i zapłaty podatku na właściwe konto urzędu skarbowego.

Jeśli pojazd został kupiony od firmy i otrzymano fakturę VAT (np. fakturę VAT-marża), obowiązek zapłaty PCC nie występuje – ale w razie wątpliwości można skonsultować się z urzędem skarbowym lub skorzystać z pomocy doradcy.

Podsumowanie

Formularze PCC-3 i PCC-3A odgrywają kluczową rolę w procesie rozliczania podatku od czynności cywilnoprawnych – od umowy kupna samochodu po założenie spółki. Obowiązek ich złożenia dotyczy większości osób fizycznych i prawnych dokonujących określonych transakcji, chyba że dana czynność została przeprowadzona np. u notariusza lub podlega podatkowi VAT. Należy pamiętać, że niezłożenie deklaracji w terminie lub nieuregulowanie należności może prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych, nie tylko w postaci obowiązku zapłaty podatku PCC, ale także w kontekście samych skutków prawnych. Aby rozliczyć podatek prawidłowo, warto zwrócić uwagę na szczegóły wypełniania formularzy i terminy ich składania. Jednocześnie, osoby składające PCC-3 mogą skorzystać z opcji przekazania części podatku na organizacje pożytku publicznego, co stanowi dodatkową motywację do dochowania obowiązków podatkowych.

Ocena artykułu:

(4.7/5), głosów: 70