Ulgi i odliczenia dla pomagających Ukraińcom

2022-04-22

Polska jest niekwestionowanym liderem w niesieniu pomocy Ukrainie i ukraińskim ofiarom rosyjskiej inwazji. Przejawia się to nie tylko w odruchu serca Polaków, ale też w przepisach. Nowe prawo, za pomocą wypłacania świadczeń i stosowania preferencji podatkowych, promuje osoby fizyczne i przedsiębiorstwa pomagające czynnie Ukrainie.

Ustawa z 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy

12 marca 2022 r. weszła w życie ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Ma ona na celu uregulowanie legalnego pobytu uchodźców ukraińskich, umożliwienie im integracji poprzez dostęp do rynku pracy, edukacji i służby zdrowia. Ustawa wprowadza też pakiet ulg, odliczeń i preferencji podatkowych zarówno dla obywateli Ukrainy uchodzących przed działaniami zbrojnymi, jak i dla polskich podmiotów, które zdecydują się udzielić pomocy Ukraińcom. Ustawa weszła w życie z dniem ogłoszenia, z mocą obowiązująca wsteczną, od 24 lutego 2022 r., czyli dnia rozpoczęcia rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Co ważne – w ustawie głównie mowa jest o tych obywatelach Ukrainy, którzy do Polski przybyli po 23 lutego, w wyniku wojny a świadczenia i ulgi obowiązywać mają przez określony czas.

Świadczenie dla osób przyjmujących uchodźców do domu

Osoby fizyczne (ale także inne podmioty), które zdecydowały się przyjąć uchodźców ukraińskich pod swój dach, zapewnić im tym samym tymczasowe zakwaterowanie i wyżywienie, mogą uzyskać świadczenie rekompensujące. Przysługuje ona podmiotom, które prowadząc gospodarstwo domowe zajęły się obywatelami Ukrainy przybyłymi do Polski po 23 lutego 2022 r. w związku z działaniami zbrojnymi w ich kraju. Świadczenie może być wypłacane do 60 dni i wynosi 40 zł dziennie za osobę, co daje około 1200 zł miesięcznie za osobę. W szczególnych wypadkach świadczenie może być przedłużone na okres powyżej 60 dni, za zgodą wojewody. Świadczenia wypłacane są na wniosek podmiotu goszczącego Ukraińców, wstecznie, od 24 lutego 2022 r. Organy gminne mają prawo weryfikować stan faktyczny – sprawdzić, czy rzeczywiście wnioskujący podmiot przyjął uchodźców i zapewnia im deklarowane warunki zakwaterowania i wyżywienia. Gmina może też od rezultatów tej weryfikacji uzależnić wypłatę świadczenia. Świadczenie nie przysługuje, jeśli zorganizowane przed podmiot wnioskujący warunki stanowią zagrożenie dla zdrowia lub życia uchodźców lub jeśli podmiot we wniosku podał nieprawdę. Podmiot nie może też liczyć na świadczenie, jeśli we wnioskowanym okresie uzyskiwał dodatkowe wynagrodzenie, np. z tytułu najmu lokalu uchodźcom przed wejściem w życie ustawy.

Zerowa stawka VAT na towary i usługi w ramach pomocy Ukrainie - zwolnienia podatkowe

To rozwiązanie było jednym z pierwszych, które zastosował rząd. Wprowadziło je specjalne rozporządzenie z 3 marca, czyli jeszcze przed wspomnianą ustawą o pomocy Ukrainie. Chodzi o zerową stawkę podatku VAT na te towary i usługi, które dostarczane są przez polskie firmy na rzecz ofiar wojny na Ukrainie. Wymogiem jest jednak, aby te świadczenia były realizowane za pośrednictwem określonych organizacji pomocowych:

• podmiotom wykonującym działalność leczniczą lub ratownictwa medycznego,
• jednostkom samorządu terytorialnego,
• Agencji Rezerw Strategicznych.

Co więcej, darczyńca dostarczający towary i usługi dla uchodźców, musi podpisać odpowiednią umowę z organizacją świadczącą pomoc. Uznawane jest też pisemne oświadczenie, o ile jest podpisane przez obie strony.

Darowizny na ofiary wojny na Ukrainie – ulgi podatkowe

Zarówno osoby prywatne jak i przedsiębiorcy mogą (i często to robią) przekazywać darowizny na rzecz uchodźców. Darowizny, zarówno te pieniężne jak i niepieniężne, mogą podlegać odliczeniom podatkowym. Obowiązujące jeszcze przed wojną przepisy mówią o możliwości odliczenia od podatku darowizn przekazywanych przed podatników na cele m.in.,:

• działalności charytatywnej,
• ochrony ludności i ratownictwa,
• obronności państwa i celów Sił Zbrojnych RP,
• pomocy ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych czy konfliktów zbrojnych toczących się w Polsce lub za granicą.

Zwłaszcza ten ostatni przypadek ma zastosowanie w kwestii pomocy Ukrainie. By jednak darowizny mogły zostać odliczone, muszą być przekazywane za pośrednictwem organizacji pozarządowych działających na terenie Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) i określonych w przepisach o działalności pożytku publicznego. Przykładem może być Caritas, Polska Akcja Humanitarna, Polska Misja Medyczna czy Fundacja Polskie Centrum Pomocy Międzynarodowej.

Jak odliczyć od podatku darowizny dla Ukrainy?

Podatnik może skorzystać z odliczenia darowizny na rzecz Ukrainy, jeśli:

• udokumentuje fakt przekazania darowizny,
• złoży odpowiednio wypełnione zeznanie podatkowe.

Do dokumentacji darowizny pieniężnej, najczęściej wystarczy dowód wpłaty na rachunek bankowy jednej ze wspomnianych organizacji pomocowych. Jeśli przedmiotem darowizny jest rzecz lub usługa, potrzebny będzie dokument, w którym określone są dane darczyńcy, wartość darowizny i oświadczenie adresata o jej przyjęciu.

Darowizny dla Ukrainy a zeznanie podatkowe - ulgi podatkowe

Łączną wartość wszystkich przekazanych i udokumentowanych darowizn na cele pożytku publicznego i cele kultu religijnego (chodzi o wszystkie darowizny przekazane w ciągu roku podatkowego, nie tylko na cele pomocy Ukrainie), podatnik wykazuje w części B załącznika PIT-0. To załącznik, który ma zastosowanie przy odliczaniu darowizn przy wielu formularzach PIT:

• PIT-28 – ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
• PIT-36 – podatnicy rozliczający się skalą podatkową,
• PIT-36L – przedsiębiorcy na podatku liniowym,
• PIT-37 – osoby fizyczne rozliczające się skalą podatkową,
• CIT-8 – rozliczenie podatku dochodowego od osób prawnych,
• CIT-8AB – rozliczenie podatkowej grupy kapitałowej.

1% podatku na OPP a wojna na Ukrainie

Pomóc Ukraińcom można także poprzez przekazanie 1% swojego podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego (OPP) w zeznaniu podatkowym za 2021 r. Większość podatników może składać zeznania do końca kwietnia – w 2022 r. termin wyjątkowo upływa 2 maja. 1% na OPP przekazać można w wielu formularzach PIT, w zależności od formy opodatkowania, którą wybrał podatnik:

• PIT-28 - w części Q,
• PIT-36 - w części S,
• PIT-36L - w części O,
• PIT-37 - w części K,
• PIT-38 - w części J,
• PIT-39 - w części H.

Ci zaś podatnicy, którzy rozliczają się w oparciu o PIT-40A i nie składają zeznania rocznego, 1% na OPP mogą przekazać poprzez formularz PIT-OP. Pieniądze przekazywane są przez naczelnika urzędu skarbowego w okresie miedzy majem a lipcem.

Odliczenia dla krwiodawców - ulgi podatkowe

Przedmiotem darowizny na rzecz pomocy Ukrainie może być też oddawanie krwi. Darowizny na cele krwiodawstwa również podlegają odliczeniom od dochodu. Odliczany jest ekwiwalent przysługujący dawcy krwi, w zależności od ilości jej oddania. Również w części B załącznika PIT-0 podatnik wskazuje wysokość darowizny, wyrażonej poprzez ekwiwalent iloczynu kwoty rekompensaty i litrów oddanej krwi lub jej składników – obecnie to:

• 130 zł za 1 litr krwi,
• 200 zł za litr osocza.

W tym drugim przypadku ma miejsce zabieg uodpornienia, który powoduje wytworzenie się przeciwciał. Co ważne – ulga dla krwiodawców zaliczana jest do ulg z tytułu darowizn. Tym samym jest ona sumowana w rocznym zestawieniu z innymi darowiznami na rzecz pożytku publicznego i na cele kultu religijnego. Ministerstwo Finansów przypomina, że suma odliczonych darowizn w ciągu roku nie może przekroczyć 6% dochodu podatnika. W przypadku firm płacących CIT jest to 10%.

Świadczenia dla Ukraińców ze strony osób prywatnych i firm

W sytuacji, gdy świadczeniodawcą na rzecz uchodźców zechce być podmiot niebędący organizacją pozarządową czy pożytku publicznego, ustawodawca także przewidział zwolnienie podatkowe. Świadczenia osób fizycznych lub firm (pieniężne, rzeczowe lub nieodpłatne) na rzecz obywateli Ukrainy przebywających na terenie RP są zwolnione z podatku dochodowego. Oznacza to, że polski obywatel może swobodnie udostępnić lokal mieszkaniowy, przekazać żywność czy opłacić leczeniem, edukację lub pomoc psychologiczną uchodźców bez obawy, że trzeba od tego odprowadzić PIT.

Darowizny niepieniężne do kosztów uzyskania przychodów dla przedsiębiorców

Ustawa z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa pozwala też, pod pewnymi warunkami, zaliczyć darowizny niepieniężne firm do kosztów uzyskania przychodu. Mogą to zrobić ci przedsiębiorcy, którzy zechcieli przekazać na rzecz ofiar wojny przykładowo leki, środki higieniczne, ubrania, pomoce naukowe czy żywność, niezależnie od profilu działalności ich firm. Warunkiem jest jednak, aby pomoc przekazana została za pośrednictwem:

• organizacji opisanych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie lub w uregulowanych w analogicznych aktach prawa ukraińskiego,
• Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
• jednostkom samorządu terytorialnego,
• podmiotom o działalności leczniczej lub z zakresu ratownictwa medycznego.

Do kosztów podatkowych przedsiębiorcy mogą zaliczyć także wydatki na wytworzenie lub nabycie rzeczy i praw będących przedmiotem darowizny w okresie 24 lutego a 31 grudnia 2022 r., o ile darowizna przekazana została na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy. Przedsiębiorcy mogą też zaliczyć do kosztów pewne darowizny przekazane przed 24 lutego, o ile przedmiot darowizny nie zawiera się w katalogu wydatków bezwzględnie wyłączonych z kosztów podatkowych, opisanym w ustawie o PIT. Wyjątkiem są koszty wytworzenia lub nabycia żywności (poza niektórymi napojami alkoholowymi) docelowo będących przedmiotem darowizny na cele charytatywne prowadzone przez organizacje pomocowe.

Odliczenie darowizny dla konkretnej osoby z Ukrainy

Jeśli podatnik zechce przekazać darowiznę dla konkretnej, wybranej dowolnie przez siebie osoby fizycznej będącej obywatelem Ukrainy, może to zrobić na ogólnych zasadach przekazywania darowizn w Polsce. Nie może jednak odliczyć tej darowizny – nieważne, pieniężnej lub niepieniężnej – od podatku. Podatnik może jednak przekazać darowiznę za pośrednictwem wymienionych wcześniej organizacji pomocowych, z zastrzeżeniem by pomoc trafiła do konkretnej osoby z Ukrainy. Wtedy odliczenie od podatku jest możliwe.

Jak długo obowiązują ulgi i świadczenia dla pomagających Ukrainie?

Odliczenia od PIT i CIT darowizn na rzecz uchodźców ukraińskich będą obowiązywały przynajmniej do końca 2022 r. Dla samych Ukraińców zwolnienia podatkowe potrwają prawdopodobnie równie długo – rząd nie wyklucza przedłużenia ich obowiązywania. Do 31 grudnia 2022 r. mogą też przedsiębiorcy zaliczać pomoc Ukrainie do kosztów uzyskania przychodów. Inną sprawą jest zerowa stawka VAT dla firm i organizacji, które świadczą pomoc Ukraińcom – ta obowiązuje do 30 czerwca 2022 r. Tak naprawdę o ostatecznych terminach obowiązywania preferencji podatkowych i wypłacania świadczeń decydować będą bieżące wydarzenia na Ukrainie. Tak długo jak ta inwazja trwa, tak długo można spodziewać się obowiązywania nowego prawa.