Sprawozdawczość NBP – czym jest? Kogo obowiązuje w 2025 roku?
Sprawozdawczość NBP to obowiązek, który dotyczy wielu podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, zwłaszcza w kontekście transakcji zagranicznych i przepływów finansowych. W 2025 roku przepisy nadal nakładają na przedsiębiorców obowiązek przekazywania szczegółowych danych statystycznych do Narodowego Banku Polskiego.
Wyjaśniamy, czym jest sprawozdawczość NBP, kto jej podlega i jakie dane należy raportować.
Spis treści:
- Czym jest sprawozdawczość do NBP?
- Kto jest zobowiązany do sprawozdawczości wobec NBP?
- Jakie dane należy raportować w 2025 roku?
- Terminy i sposób składania raportów NBP
Czym jest sprawozdawczość do NBP?
Sprawozdawczość NBP to obowiązek przekazywania danych statystycznych przez przedsiębiorców, instytucje finansowe i inne podmioty uczestniczące w obrocie zagranicznym. Celem tego obowiązku jest zapewnienie bieżącego dostępu do informacji o przepływach kapitału, inwestycjach zagranicznych i bilansie płatniczym kraju.
Cel i znaczenie raportowania do NBP
Dane zbierane przez NBP służą do:
- tworzenia bilansu płatniczego Polski,
- monitorowania statystyki inwestycji zagranicznych,
- oceny salda rachunków bieżących i kapitałowych,
- kształtowania polityki pieniężnej i kursowej.
Na podstawie sprawozdań NBP tworzy między innymi raporty dla Komisji Europejskiej, Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) czy Europejskiego Banku Centralnego (EBC).
Podstawa prawna
Sprawozdawczość NBP i związane z nią obowiązki wynikają z zapisów w:
- ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim (Dz.U. 1997 nr 140 poz. 938),
- ustawie z dnia 27 lipca 2002 roku Prawo dewizowe (Dz.U. 2002 nr 141 poz. 1178).
Ponadto obowiązki sprawozdawcze podmiotów innych niż banki (w tym osób fizycznych) określa Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 9 sierpnia 2017 roku w sprawie przekazywania Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1548).
Od 1 kwietnia 2010 roku obowiązki banków w zakresie sprawozdawczości na potrzeby bilansu płatniczego określa Uchwała Zarządu NBP Nr 78 /2009 z dnia 29 października 2009 r. (Dz.Urz. NBP Nr 18, poz.20) w sprawie trybu i szczegółowych zasad przekazywania Narodowemu Bankowi Polskiemu danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej.
Z kolei obowiązki funduszy inwestycyjnych określa Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 21 września 2017 roku w sprawie sposobu, szczegółowego zakresu i terminów przekazywania do Narodowego Banku Polskiego danych niezbędnych do ustalania polityki pieniężnej, okresowych ocen sytuacji pieniężnej państwa oraz analiz ryzyka systemowego.
Kto jest zobowiązany do sprawozdawczości wobec NBP?
Sprawozdawczość NBP dotyczy szerokiego kręgu podmiotów prowadzących działalność gospodarczą – nie tylko instytucji finansowych. Kluczowe znaczenie ma rodzaj i wartość transakcji z kontrahentami zagranicznymi.
Przedsiębiorcy dokonujący transakcji zagranicznych
Do raportowania danych zobowiązani są przedsiębiorcy, którzy dokonują:
- eksportu lub importu towarów i usług,
- przelewów transgranicznych,
- świadczeń i płatności w walutach obcych,
- innych rozliczeń z podmiotami z zagranicy.
Warto jednak podkreślić, że nie każdą firmę obowiązuje sprawozdawczość NBP. Progi określone w rozporządzeniach decydują o tym, kto i kiedy musi dopełnić formalności.
Firmy z zagranicznymi inwestorami lub udziałami
Obowiązek raportowania mają także firmy, które:
- otrzymują bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ),
- dokonują inwestycji poza granicami Polski,
- posiadają udziały, akcje lub inne instrumenty finansowe w zagranicznych podmiotach.
Instytucje finansowe, fundusze, banki
Sprawozdawczość obowiązuje także:
- banki komercyjne i spółdzielcze,
- instytucje płatnicze,
- fundusze inwestycyjne i ubezpieczeniowe,
- leasingodawców i inne podmioty działające na rynkach kapitałowych.
Muszą one przekazywać dane o przepływach finansowych, lokatach, kredytach i inwestycjach w ujęciu transgranicznym.
Jakie dane należy raportować w 2025 roku?
Sprawozdawczość NBP w 2025 roku obejmuje różne formy i poziomy szczegółowości danych – zależnie od typu podmiotu, rodzaju transakcji i wartości zagranicznych aktywów lub zobowiązań.
Sprawozdania kwartalne i roczne
Obowiązek sprawozdawczy wobec Narodowego Banku Polskiego obejmuje różne cykle raportowania – kwartalne i roczne, w zależności od rodzaju działalności, wartości transakcji i rodzaju zobowiązań zagranicznych. NBP udostępnia konkretne wzory formularzy, które muszą zostać wypełnione i przekazane w wyznaczonych terminach. Do najczęściej stosowanych należą:
-
Z-BOP – formularz wykorzystywany do raportowania danych na potrzeby bilansu płatniczego. Dotyczy m.in. usług, inwestycji, przepływów kapitałowych, kredytów oraz obrotu towarowego z zagranicą.
- Z-DEP – sprawozdanie dotyczące stanu depozytów, lokat oraz innych form ulokowanego kapitału w podmiotach zagranicznych i krajowych rezydentów.
- Z-INV – formularz służący do raportowania inwestycji bezpośrednich (BIZ), zarówno wychodzących (polskie inwestycje za granicą), jak i przychodzących (zagraniczne inwestycje w Polsce).
- Z-TI – zestawienie danych o wybranych transakcjach finansowych, np. udzielanych pożyczkach, nabywanych papierach wartościowych, zaciąganych kredytach w bankach zagranicznych.
Oprócz powyższych mogą być wymagane również inne formularze sektorowe, na przykład dotyczące ubezpieczeń, działalności funduszy czy leasingu transgranicznego.
Częstotliwość składania raportów zależy od formularza i charakterystyki podmiotu – niektóre z nich wymagają raportowania kwartalnego, inne składa się raz w roku. Harmonogram publikowany jest na stronie NBP i warto go monitorować, aby uniknąć opóźnień i kar.
Informacje objęte raportowaniem
Zakres danych wymaganych przez NBP jest szeroki i szczegółowy – ma umożliwić ocenę skali zaangażowania podmiotów krajowych w relacje finansowe i handlowe z zagranicą. Wśród raportowanych informacji znajdują się m.in.:
- przychody i koszty związane z działalnością zagraniczną,
- należności i zobowiązania wobec kontrahentów zagranicznych, wynikające z umów handlowych, kredytów czy rozliczeń finansowych,
- stan i saldo rachunków walutowych oraz rachunków zagranicznych, w tym saldo kont otwartych w instytucjach finansowych poza granicami Polski;
- udzielone i otrzymane pożyczki oraz kredyty – niezależnie od tego, czy są to instrumenty formalne, czy wynikające z relacji kapitałowych,
- zakupy i sprzedaż udziałów w zagranicznych podmiotach,
- inwestycje portfelowe i pozostałe operacje finansowe mające wpływ na strukturę bilansu płatniczego kraju.
Wszystkie dane powinny być zgodne z prowadzoną dokumentacją finansowo-księgową. Rzetelne wypełnienie formularzy wymaga więc dostępu do aktualnych danych księgowych, jak również znajomości kategorii ekonomicznych zgodnych z klasyfikacją NBP i Eurostatu.
Próg obowiązku sprawozdawczego
Jak wspomnieliśmy, firmy muszą spełniać konkretne kryteria, aby obowiązywała je sprawozdawczość NBP. Progi wartościowe – tak zwane progi istotności – zostały określone przepisami i komunikatami Prezesa NBP. Aktualnie wynoszą one:
- 10 milionów złotych zagranicznych aktywów lub pasywów w ujęciu rocznym,
- lub znaczące przepływy finansowe z zagranicą, nawet jeśli wartość aktywów/pasywów nie została przekroczona.
Terminy i sposób składania raportów NBP
Sprawozdawczość NBP odbywa się w formie elektronicznej i wymaga wcześniejszej rejestracji w systemie sprawozdawczym NBP. Do tego celu wykorzystywana jest specjalna platforma online, udostępniona wszystkim zobowiązanym podmiotom.
Co do zasady, raporty należy złożyć w ciągu 20 dni roboczych po zakończeniu danego okresu sprawozdawczego, choć konkretne terminy mogą różnić się w zależności od formularza.
Platforma ZSIA i systemy elektroniczne
Wszystkie sprawozdania składane są wyłącznie za pośrednictwem Zintegrowanego Systemu Informatycznego Analitycznego (ZSIA). To elektroniczna platforma, za pomocą której firmy mogą wypełniać formularze, przesyłać je bezpiecznie do NBP oraz zarządzać kontami użytkowników.
Aby rozpocząć korzystanie z platformy ZSIA, należy:
- zarejestrować się na stronie sprawozdawczości NBP, dostępnej pod adresem: sprawozdawczosc.nbp.pl,
- uzyskać indywidualny login i hasło dostępu,
- przypisać użytkowników technicznych i osoby odpowiedzialne za raportowanie,
- złożyć deklarację lub formularz zgodnie z przypisanym harmonogramem.
NBP udostępnia również:
- dokumentację techniczną i instrukcje wypełniania formularzy,
- helpdesk i pomoc konsultantów,
- możliwość integracji systemu ZSIA z wewnętrznymi systemami finansowo-księgowymi, co znacznie usprawnia proces raportowania w przypadku dużych podmiotów.
Jeżeli masz dodatkowe pytania dotyczące sprawozdawczości NBP, nasi eksperci są do Twojej dyspozycji. Ponadto w okresie rozliczenia deklaracji podatkowych zapewniamy trzy rozwiązania, które umożliwiają dopełnienie formalności nawet w 5 minut. Sprawdź, co jeszcze zyskasz z Podatnik.info!
