Podatek wyrównawczy – co to jest i kogo dotyczy?
Podatek wyrównawczy to szczególny mechanizm podatkowy mający na celu zapobieganie nadmiernemu obniżaniu zobowiązań podatkowych przez przedsiębiorstwa. Dotyczy głównie określonych transakcji i grup podatników, a jego nieprzestrzeganie może prowadzić do dodatkowych kosztów. W artykule omawiamy podatek wyrównawczy. Co to jest? Kogo obejmuje? W jakich sytuacjach może wystąpić? Jakie działania pozwalają zminimalizować jego skutki? Odpowiadają eksperci Podatnik.info.
Spis treści
- Czym jest podatek wyrównawczy?
- Kogo obejmuje podatek wyrównawczy?
- Jak unikać skutków podatku wyrównawczego?
- Konsekwencje nieprzestrzegania przepisów
Czym jest podatek wyrównawczy?
Podatek wyrównawczy budzi coraz większe zainteresowanie wśród przedsiębiorców, zwłaszcza prowadzących działalność transgraniczną. Choć może wydawać się nowym zjawiskiem, to w rzeczywistości stanowi rozwinięcie znanych już mechanizmów przeciwdziałających erozji podstawy opodatkowania.
Definicja i cel wprowadzenia podatku
Poniżej wyjaśniamy kluczowe przepisy obejmujące podatek wyrównawczy. Co to jest? To forma podatku mającego na celu wyrównanie różnic w efektywnym opodatkowaniu dochodów – szczególnie tam, gdzie firmy korzystają z preferencyjnych reżimów podatkowych, niskich stawek lub tak zwanych „bezpiecznych przystani podatkowych”.
Jego głównym celem jest przeciwdziałanie transferowi zysków do jurysdykcji o niskim opodatkowaniu (BEPS – Base Erosion and Profit Shifting) oraz zapewnienie minimalnego globalnego poziomu opodatkowania, zgodnie z założeniami OECD/G20 Pillar II.
Mechanizm działania i podstawy prawne
Jeżeli efektywna stawka podatkowa zagranicznej spółki należącej do grupy kapitałowej jest niższa niż ustalony minimalny próg (obecnie 15%), wówczas kraj siedziby jednostki dominującej może nałożyć dodatkowe zobowiązanie podatkowe, które wyrównuje tę różnicę.
Podstawy prawne wynikają między innymi z:
-
rekomendacji OECD w ramach projektu Pillar II (Global Anti-Base Erosion – GloBE),
-
unijnej dyrektywy 2022/2523 z dnia 14 grudnia 2022 roku, implementowanej do prawa krajowego w 2024 roku,
-
planowanej nowelizacji ustawy o CIT (w Polsce – wejście w życie w 2025 r. dla największych grup).
Przykłady sytuacji, w których podatek wyrównawczy może zostać naliczony
Spółka zależna grupy kapitałowej ma siedzibę na Cyprze i płaci efektywnie tylko 5% podatku CIT. Polska spółka dominująca w tej grupie, zgodnie z przepisami o podatku wyrównawczym, będzie musiała dopłacić różnicę do minimalnej stawki 15%. Innym przykładem może być korzystanie z luk w przepisach dotyczących IP Box lub zwolnień regionalnych.
Kogo obejmuje podatek wyrównawczy?
Podatek wyrównawczy nie dotyczy wszystkich firm – skierowany jest przede wszystkim do dużych grup kapitałowych prowadzących działalność w wielu krajach. Warto wiedzieć, czy Twoja firma mieści się w tej definicji.
Podmioty i transakcje objęte obowiązkiem
Zgodnie z założeniami dyrektywy UE i rekomendacjami OECD, podatek wyrównawczy obejmuje:
-
grupy kapitałowe, których skonsolidowany roczny obrót przekracza 750 mln euro,
-
spółki dominujące i pośrednie, niezależnie od kraju siedziby,
-
podmioty, które prowadzą działalność w krajach stosujących preferencyjne reżimy podatkowe.
Obowiązek może dotyczyć także firm prowadzących strukturę hybrydową, optymalizujących dochody przez różne jurysdykcje (na przykład „Double Irish”).
Wyłączenia i sytuacje zwolnione z podatku
Z obowiązku zapłaty podatku wyrównawczego mogą być wyłączone:
-
spółki z tak zwaną. „substancją ekonomiczną” – rzeczywistą działalnością operacyjną w danym kraju,
-
nowo utworzone jednostki (tak zwane „de minimis”) – w pierwszych latach działalności,
-
sytuacje objęte zwolnieniem przejściowym (na przykład 5-letni okres ochronny dla wybranych jurysdykcji).
W praktyce oznacza to, że nie każda firma działająca w „rajach podatkowych” automatycznie zapłaci podatek wyrównawczy – istotne są rzeczywiste warunki działania i struktura grupy.
Jak unikać skutków podatku wyrównawczego?
Wbrew pozorom, podatek wyrównawczy nie jest podatkiem „karzącym” – można go uniknąć lub zminimalizować poprzez odpowiednie działania planistyczne i zgodność z przepisami.
Planowanie podatkowe i zgodność z przepisami
Firmy mogą zapobiegać naliczeniu podatku wyrównawczego, jeśli:
-
odpowiednio strukturyzują działalność grupy,
-
zapewniają, że zagraniczne podmioty płacą efektywną stawkę CIT powyżej 15%,
-
unikają sztucznego przenoszenia dochodów do krajów o preferencyjnym opodatkowaniu.
Warto również regularnie analizować strukturę holdingową pod kątem zgodności z wytycznymi GloBE i dyrektywy UE.
Dokumentacja i monitorowanie transakcji ryzykownych
Niezwykle istotna jest również dokładna dokumentacja – w tym raporty finansowe, dokumentacja cen transferowych, analizy ekonomiczne i audyty wewnętrzne.
Firmy powinny monitorować:
-
transakcje wewnątrzgrupowe (zwłaszcza z podmiotami z rajów podatkowych),
-
transfer własności intelektualnej,
-
przepływy finansowe w ramach cash pool.
Współpraca z doradcami podatkowymi
Z uwagi na złożoność przepisów i ryzyko błędów interpretacyjnych, przedsiębiorcy powinni współpracować z doradcami podatkowymi, którzy:
-
przeprowadzą analizę ryzyka wystąpienia obowiązku zapłaty podatku wyrównawczego,
-
zaproponują bezpieczną strukturę operacyjną,
-
pomogą wdrożyć odpowiednie procedury kontrolne i raportowe.
Konsekwencje nieprzestrzegania przepisów
Podatek wyrównawczy, mimo że nowy w polskim systemie, będzie silnie monitorowany – zarówno przez krajowe organy podatkowe, jak i w ramach współpracy międzynarodowej.
Dodatkowe zobowiązania podatkowe i odsetki
W przypadku stwierdzenia zaniżonego opodatkowania w jednej ze spółek należących do grupy, organy podatkowe będą miały prawo:
-
nałożyć dodatkowy podatek wyrównawczy na spółkę dominującą lub inną jednostkę grupy,
-
doliczyć do tego odsetki za zwłokę,
-
zakwestionować dotychczasowe rozliczenia i żądać ich korekty.
W efekcie może to prowadzić do wielomilionowych zobowiązań podatkowych oraz konieczności uzupełnienia dokumentacji finansowej.
Ryzyko kontroli i sankcji administracyjnych
Brak działań zgodnych z zasadami GloBE i dyrektywy unijnej może skutkować:
-
intensywną kontrolą podatkową,
-
nałożeniem sankcji administracyjnych i kar finansowych,
-
ryzykiem reputacyjnym – szczególnie dla firm notowanych na giełdzie lub działających międzynarodowo.
Zgodność z przepisami dotyczącymi podatku wyrównawczego staje się więc elementem zarządzania ryzykiem korporacyjnym.
Przeczytaj także: Jak obniżyć podatek PIT?
Podsumowanie
Podatek wyrównawczy to istotne narzędzie w walce z międzynarodową optymalizacją podatkową, które coraz silniej oddziałuje na globalne grupy kapitałowe. Choć jego stosowanie nie dotyczy wszystkich firm, to warto znać jego mechanizm i możliwe skutki.
Odpowiednie planowanie podatkowe, przejrzystość finansowa oraz bieżące monitorowanie transakcji międzynarodowych pozwalają ograniczyć ryzyka i zachować zgodność z przepisami.
Jeśli chcesz mieć pewność, że Twoje rozliczenia są zgodne z obowiązującymi przepisami, skorzystaj z bezpłatnego programu Podatnik.info. W okresie rozliczenia podatkowego zapewniamy trzy rozwiązania, które umożliwiają dopełnienie formalności nawet w 5 minut! Podatnik.info jest bezpiecznym, prostym i bezpłatnym narzędziem do rozliczenia deklaracji
