Nowelizacja Kodeksu Pracy 2023 – nie tylko praca zdalna. Co jeszcze się zmieni?

2023-04-24

Podatnicy zatrudniający lub pracujący na umowie o pracę muszą przygotować się na ważne zmiany. W Dzienniku Ustaw pojawiła się nowa wersja ustawy, która wprowadziła między innymi regulacje dotyczące pracy zdalnej. To nie wszystko! Nowelizacja Kodeksu Pracy obejmuje również podatników pracujących stacjonarnie. Jakie zmiany przygotował rząd? Kiedy wejdą w życie?

Spis treści:

• Kodeks Pracy – zmiany
• Nowelizacja Kodeksu Pracy – co się zmieni?
• Kodeks Pracy – kiedy zmiany wejdą w życie?
• Podsumowanie: Nowelizacja Kodeksu Pracy

Kodeks Pracy – zmiany

Rząd przygotował liczne zmiany w zakresie umów o pracy. Media skupiły się przede wszystkim na regulacjach związanych z wykonywaniem obowiązków zdalnie. Duże zainteresowanie wynika z tego, że do tej pory ustawa nie uwzględniała zapisów, które wprost wskazywały na ten tryb pracy. Należy jednak zwrócić uwagę także na szereg innych przepisów regulujących warunki zatrudnienia.

Nowelizacja Kodeksu Pracy została przygotowana 9 marca 2023 roku. Szczegółowe informacje w Dzienniku Ustaw pojawiły się z kolei 4 kwietnia 2023 roku jako ustawa o zmianie ustawy – Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 641). Nowe przepisy wynikają wprost z wdrożenia dwóch dyrektyw UE, które dotyczą przede wszystkim praw osób posiadających rodzinę oraz tzw. „Work-life balance”.

W dniu 23 marca 2023 roku Prezydent RP podpisał wyżej wspomnianą ustawę, która została dostosowana do dwóch unijnych dyrektyw. Pierwsza z nich jest nazywana potocznie Work-life balance, ponieważ dotyczy przede wszystkim praw pracownika do odpoczynku oraz warunków pracy. Pełne brzmienie przepisów znajdziesz w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1152 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 186 z 11.07.2019, str. 105).

Drugi dokument, który wpłynął na konieczność wprowadzenia zmian w Kodeksie Pracy, to dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE L 188 z 12.07.2019, str. 79). Potocznie nazywa się ją dyrektywą rodzicielską.

Dostosowanie polskich realiów do dwóch dyrektyw unijnych zaowocowało wieloma zmianami, które obejmują wprowadzenie nowych instytucji. Zastanawiasz się, czy nowelizacja Kodeksu Pracy wpłynie na Twoje dotychczasowe warunki zatrudnienia? Jeżeli spełniasz poniższe kryteria, to z pewnością powinieneś zapoznać się szczegółowo ze zmianami.

Uwaga, to ważne! Kodeks Pracy określa prawa i obowiązki pracowników, i pracodawców. Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Oznacza to, że poniżej omawiane przepisy nie dotyczą osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych. Co się zmieni dla pracowników i pracodawców? Kto skorzysta na wprowadzonych przepisach? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz poniżej.

Nowelizacja Kodeksu Pracy – co się zmieni?

Wśród przepisów, które wprowadza nowelizacja Kodeksu Pracy, pojawiły się zmiany ułatwiające między innymi walkę z mobbingiem. Mowa tu o ochronie pracowników przed niekorzystnym traktowaniem przez pracodawcę. Jeżeli osoba skorzysta z dochodzenia swoich praw z tytułu naruszenia przepisów prawa pracy lub udzieli wsparcia innemu pracownikowi w tym zakresie, będzie objęta ochroną przed negatywnymi konsekwencjami.

W związku z nowymi regulacjami – pracodawca nie może zwolnić pracownika wyłącznie z powodu dochodzenia praw przysługujących z tytułu naruszenia przepisów Kodeksu Pracy lub zasady równego traktowania. Jeżeli pracownik zareaguje na nieodpowiednie traktowanie osoby z miejsca pracy, nie może ponosić za to konsekwencji.

Co ważne, pracownik zyskuje większą ochronę przed zwolnieniem również w kilku innych sytuacjach przewidzianych przez Kodeks Pracy. Zmiany dotyczą między innymi niemożności rozwiązania umowy z powodu:

• wystąpienia przez pracownika z wnioskiem o zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę na czas nieokreślony lub bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy,
• jednoczesnego zatrudnienia w innym zakładzie pracy na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenie czy umowy o dzieło,
• dochodzenia udzielenia informacji o warunkach zatrudnienia lub o ich zmianie,
• skorzystania z prawa zwrotu kosztów szkolenia i wliczenia czasu szkolenia do czasu pracy.

Pracodawca będzie musiał udowodnić, że rozwiązanie umowy nastąpiło z innego powodu.

Nowelizacja Kodeksu Pracy przewiduje również nowe uprawnienia pracowników dotyczące:

• Równoległego zatrudnienia – pracownik ma prawo do pracy w innej firmie zarówno na podstawie umowy o pracy, jak i umów cywilnoprawnych. Pracodawca może regulować tę kwestię wyłącznie na podstawie umowy o zakazie konkurencji w trakcie stosunku pracy.
• Zmiany formy zatrudnienia – pracownik zatrudniony przez co najmniej 6 miesięcy może raz w roku wystąpić z wnioskiem o zmianę warunków zatrudnienia. Wyjątkiem są osoby zatrudnione na okres próbny. Pracodawca musi odpowiedzieć na wniosek w terminie 1 miesiąca oraz uwzględnić je w miarę możliwości. Jeżeli wniosek zostanie odrzucony, należy wskazać pracownikowi przyczynę.
• Prawo do szkolenia – pracownik ma prawo do szkoleń w godzinach pracy, które zostaną sfinansowane przez pracodawcę.
• Dodatkowe przerwy w pracy – pracownik zyskuje możliwość skorzystania z dodatkowej przerwy w przypadku pracy dłuższej niż 6, 9 i 16 godzin. Pracodawca ma obowiązek wypłacić wynagrodzenie także za ten czas.

Zgodnie z art. 134 Kodeksu Pracy, pracownik może skorzystać z dodatkowych przerw, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy:

• wynosił co najmniej 6 godzin – pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut;
• jest dłuższy niż 9 godzin – pracownik ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut;
• jest dłuższy niż 16 godzin – pracownik ma prawo do kolejnej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut.

W kodeksie pracy pojawiły się także zmiany w zakresie umów o pracę oraz przejrzystych warunków zatrudnienia. Poniżej prezentujemy szczegółowe informacje.

• Pracodawca musi wskazać swoją siedzibę w podpisywanej umowie lub adres zamieszkania w przypadku statusu osoby fizycznej. Dodatkowo ma obowiązek jasno określić czas trwania i zakończenia umowy, a także ewentualną możliwość przedłużenia umowy z powodu usprawiedliwionej nieobecności w pracy lub urlopu.
• Umowa o pracę na okres próbny nie może przekraczać 3 miesięcy. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy czas ten przedłuża się z powodu usprawiedliwionej nieobecności w pracy lub urlopu.
• Wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony musi wskazywać konkretną przyczynę.
• Pracodawca musi również poinformować pracowników o możliwości awans oraz wolnych stanowiskach pracy.

Jak wspomnieliśmy, część zmian dotyczy przede wszystkim pracowników zakładających lub posiadających rodziny. Nowe przepisy wprowadziły między innymi możliwość skorzystania z dodatkowego urlopu niektórym podatnikom.

• Wydłużenie wymiaru urlopu rodzicielskiego – pracownicy mogą skorzystać z urlopu w wymiarze 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz 43 tygodnie w przypadku porodu mnogiego. W przypadku posiadania zaświadczenia stwierdzającego ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu przysługuje odpowiednio urlop w wymiarze – 65 lub 67 tygodni.

Co ważne, każdy z rodziców zyskuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego.

• Nowy urlop opiekuńczy – Pracownikowi przysługuje urlop opiekuńczy w celu zapewnienia osobistej opieki czy też wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga tego ze względów medycznych. Urlop ten ma wymiar 5 dni w danym roku kalendarzowym.
• Zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej – pracownikowi przysługuje prawo do 2 dni lub 16 godzin zwolnienia w roku kalendarzowym z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem.

Nowelizacja Kodeksu Pracy – co się zmieni?

Jak widać, dyrektywy unijne wpłynęły w znaczący sposób na przepisy, które obejmuje Kodeks Pracy. Kiedy zmiany wejdą w życie? Nowelizacja z 9 marca 2023 roku została opublikowana 4 kwietnia tego samego roku. Zgodnie z obowiązującymi zasadami, zacznie obowiązywać po 21 dniach vacatio legis, czyli 26 kwietnia 2023 roku. W tym czasie pracodawcy i pracownicy powinni zapoznać się z przepisami oraz wprowadzić niezbędne zmiany do swoich firm.

Podsumowanie: Nowelizacja Kodeksu Pracy

Poniżej znajdziesz najważniejsze informacje o zmianach w Kodeksie Pracy.

• W związku z dyrektywami unijnymi została przygotowana nowelizacja Kodeksu Pracy z 9 marca 2023 roku.
• Na podstawie wprowadzonych przepisów pracownicy zyskują między innymi prawo do równoległego zatrudnienia, zmiany formy zatrudnienia, szkolenia płatnego przez pracodawcę, dodatkowej przerwy w pracy czy większej ochrony przed zwolnieniem oraz niekorzystnym traktowaniem przez pracodawcę.
• Modyfikacji podlegają także obowiązki uwzględniane przez Kodeks Pracy. Zmiany dotyczą między innymi informacji o warunkach zatrudnienia pracownika, umowy na okres próbny oraz umowy na czas określony.
• Pracownicy zyskują również prawo do dodatkowego urlopu opiekuńczego w wymiarze 16 godzin lub dwóch dni, a także zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej.
• Co ważne, pracownicy będący rodzicami zyskują wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego.
• Pracownicy nabywają prawo do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie lub 43 tygodnie w przypadkach porodu mnogiego.
• Nowelizacja zmienia wiele przepisów, które obejmuje Kodeks Pracy. Kiedy zmiany wejdą w życie? Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 26 kwietnia 2023 roku.

Jeżeli masz dodatkowe pytania lub wątpliwości, możesz skorzystać z pomocy naszych ekspertów! W tym celu wystarczy pobrać darmowy program Podatnik.info. Do Twojej dyspozycji oddajemy specjalistów z obszaru finansów, księgowości oraz prawa. Sprawdź, co jeszcze zyskasz, wybierając bezpłatny program Podatnik.info!