Co to jest WIBOR i jak jest ustalany?

2023-05-10

Termin WIBOR w ostatnim czasie zyskał na popularności. W większości przypadków kojarzony jest z rosnącymi ratami kredytu. Nic w tym dziwnego, bowiem wraz ze wzrostem WIBIR wzrasta oprocentowanie kredytów złotówkowych, zarówno konsumpcyjnych, jak i hipotecznych. Dlaczego tak się dzieje? Jak ustalany jest WIBOR i jak wpływa na nasze portfele?

WIBOR to termin znany ze świata finansów, oznacza on stopę oprocentowania pożyczek na krajowym rynku międzybankowym. Wskaźnik ten istotnie wpływa na sytuację finansową tysięcy kredytobiorców, którzy regularnie spłacają raty kredytów z oprocentowaniem zmiennym. Od kiedy wskaźnik ustalany przez Radę Polityki Pieniężnej zaczął regularnie rosnąć, kredytobiorcy znacznie bardziej odczuwają jego wpływ na swoje finanse.

 Warto dodać, że stawki WIBOR odczuwalne są w wielu obszarach finansowych, w przypadku oprocentowania kredytów gotówkowych, samochodowych, inwestycyjnych, kredytów hipotecznnych, kont oszczędnościowych, lokat  bankowych i obligacji korporacyjnych, a także w wielu obszarach działań gospodarczych na krajowym rynku.

Co to jest WIBOR?

WIBOR (ang. Warsaw Interbank Offered Rate) oznacza średnią stawkę procentową, po jakiej banki komercyjne udzielają pożyczek innym bankom. Stawka WIBOR jest zmienna, co oznacza, że jej wahania mają istotny wpływ na działanie całego rynku finansowego. Mechanizm działania WIBOR jest prosty, gdy wzrasta - kredyty stają się droższe, a gdy spada, kredyty maleją.

Wskaźnik referencyjny WIBOR powstał w połowie lat 90 i zastąpił obowiązujący w tamtym czasie LIBOR (London Interbank Offered Rate).

WIBOR a konkretny okres czasowy

Jak działa WIBOR? WIBOR to wskaźnik, który dotyczy oprocentowania kredytów, zawieranych między bankami komercyjnymi. Stawka WIBOR jest definiowana dla konkretnych okresów czasowych, na jakie instytucje finansowe udzielają sobie pożyczek. WIBOR występuje w różnych wariantach. Dlatego można się spotkać z pojęciami WIBOR 1M, 3M, 6M.  To termin na jaki udzielana jest pożyczka. Im dłuższy jest okres na jaki udzielana jest pożyczka, tym wyższa jest stopa WIBOR. Wyróżniamy:

• WIBOR ON (Overnight) – depozyt jednodniowy, który jest liczony od dnia transakcji.
• WIBOR TN (Tomorrow/Next) – depozyt jednodniowy, który jest liczony od następnego dnia od zawarcia transakcji.
• WIBOR SW (Spot Week) – depozyt tygodniowy, który jest liczony od drugiego dnia od zawarcia transakcji.
• WIBOR 2W (Two Weeks) – depozyt dwutygodniowy.
• WIBOR 1M - oznacza stawkę oprocentowania, która dotyczy jednomiesięcznej pożyczki na rynku międzybankowym. W przypadku, kiedy do obliczenia oprocentowania bank stosuje WIBOR 1M to wysokość raty kredytu będzie się zmieniała co miesiąc.
• WIBOR 3M - oznacza stawkę wibor 3 miesięczną. W takim przypadku oprocentowanie kredytów opartych na stawce WIBOR 3M zmienia się co 3 miesiące.
• WIBOR 6M - oznacza stawkę wibor 6-miesięczną. W takim przypadku oprocentowanie kredytów opartych na stawce WIBOR 6M zmienia się co 6 miesiące, czyli przez pół roku harmonogram spłaty rat kredytowych nie zostanie zmieniony.
• WIBOR 12 M (1Y) - oznacza stawkę oprocentowania, która dotyczy rocznej pożyczki na rynku międzybankowym. Jeśli bank stosuje ją do obliczania oprocentowania kredytu, to przez 12 miesięcy nie będzie zmian w harmonogramie spłaty rat kredytu.

Kiedyś stosowano również wskaźnik WIBOR 9M, ale został on wycofany. Obecnie najbardziej popularny jest WIBOR 1M, 3M, WIBOR 6M oraz WIBOR 12M. W przypadku kredytów hipotecznych najczęściej stosuje się opcję trzymiesięczną, a rzadziej półroczną.

Informacja o tym, jaki WIBOR obowiązuje danego kredytobiorcę znajduje się w każdej umowie kredytowej. Będzie tam informacja jaki dokładnie WIBOR jest brany pod uwagę przy wyliczaniu oprocentowania kredytu. Kredyty hipoteczne zawierają w umowie bankowej informację, że oprocentowanie jest zależne od stawki WIBOR 3M, to oznacza to, że może się ono zmieniać nie częściej, jak raz na trzy miesiące.

Jak oblicza się WIBOR?

‍Wyliczanie WIBOR-u odbywa się w dni robocze o godzinie 11:00 w procesie, który nazywany jest fixingiem. W przypadku terminów WIBOR ON overnight (O/N), WIBOR TN toworrow/next (T/N) obowiązuje godzina 17.00.

Wyliczenie odbywa się poprzez wyłonienie średniej arytmetycznej wartości oprocentowania pożyczek międzybankowych, które są podawane przez największe banki w Polsce (Bank BNP Paribas Polska, Bank Gospodarstwa Krajowego, Bank Handlowy w Warszawie, Bank Millennium, Bank Polska Kasa Opieki, Deutsche Bank Polska, ING Bank Śląski, mBank, Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski, Santander Bank Polska). Agent kalkulacyjny, czyli firma, której zadaniem jest podanie do publicznej wiadomości aktualnej stawki WIBOR, po uprzednim odrzuceniu skrajnych wartości (odrzuca dwie najwyższe i dwie najniższe propozycje). Wartość WIBOR mieści się w określonych widełkach, które są definiowane przez aktualne wartości stopy depozytowej i stopy lombardowej NBP, których poziom rekomendowany jest przez Radę Polityki Pieniężnej.

Cały proces dotyczący wyliczenia wartości WIBOR-u zawiera regulamin Fixingu stawek referencyjnych. Za rozpowszechnienie i przetwarzanie informacji o WIBOR odpowiedzialny jest GPW Benchmark S.A.

W fixingu powinno brać udział co najmniej 10 banków. Kiedy jednak jest ich mniej, to zasady wyliczania WIBOR-u nieco się zmieniają:

• przy udziale 8 lub 9 banków najbardziej skrajne oferty są odrzucane – jedna najniższa i jedna najwyższa,
• jeśli w fixingu wzięło udział jedynie 6 lub 7 banków, WIBOR wylicza się, biorąc pod uwagę wszystkie oferty, bez odrzucania propozycji skrajnych.

Aktualna stopa WIBOR jest bardzo istotna w ofercie kredytowej, jaką bank może zaproponować klientom indywidualnym i przedsiębiorcom. Dla wszystkich instytucji finansowych obowiązuje ta sama wysokość WIBOR-u, przez co wpływa ona tak samo na wszystkie oferty np. kredytów hipotecznych w danym momencie.

Likwidacja WIBOR. Co to jest WIRON?

Zgodnie z zapowiedziami rządu już rozpoczęła się likwidacja stawki WIBOR. Powodem są ostatnie trudne gospodarczo lata, czyli okres pandemii, rosnąca inflacja, które udowodniły, że wskaźnik WIBOR nie jest tak stabilny, jak myślano.

Komisja Nadzoru Finansowego poinformowała, że WIBOR zostanie zastąpiony przez WIRON (Warsaw Interest Rate Overnight), wcześniej znany jako WIRD (Warszawski Indeks Rynku Depozytowego). Ma być on mniej podatny na zmienną sytuację na rynkach finansowych. Wcześniej rozważane były także takie wskaźniki jak WIRF (Warszawski Indeks Rynku Finansowego) oraz WRR (Warsaw Repo Rate).

WIRON to indeks transakcyjny, który ma zastąpić WIBOR do końca 2024 roku. Jest on obliczany na podstawie transakcji depozytów niezabezpieczonych w obrębie banków, instytucji finansowych i dużych przedsiębiorstw - depozytów overnight, czyli jednodniowych, rzeczywistych transakcji. Oznacza to, że ze względu na najkrótszy możliwy termin, lepiej oddaje realną wartość pieniądza. Tym samym wskaźnik jest bezpieczniejszy, bo ogranicza się ryzyko nietrafionych prognoz.

Likwidacja stawki WIBOR już się zaczęła. Instytucje finansowe mogą stosować WIRON już od końca 2022 roku. Do grudnia 2023 roku powinny sukcesywnie wdrażać go do umów kredytowych. Banki mogą oferować kredyty oparte o wskaźnik referencyjny, który będzie następcą WIBORu. Zgodnie z harmonogramem w 2024 produkty z WIBOR-em będą powoli znikać z rynku, a w 2025 to WIRON ma być w powszechnym użytku.

Jak WIBOR wpływa na wysokość rat kredytów?

Stawka WIBOR rośnie lub spada w zależności od sytuacji na rynku bankowym. Wiele osób zastanawia się w jaki sposób stawka WIBOR wpływa na ich ratę kredytu.

Oprocentowanie kredytu składa się z dwóch elementów, jest to:

• stopa WIBOR – jest zmienna;
• marża bankowa –  to wynagrodzenie za postawienie kapitału do dyspozycji kredytobiorcy. Marża kredytu hipotecznego jest stała. Warto jednak mieć na uwadze fakt, że marżę bankową można negocjować podczas składania wniosku oraz w trakcie spłaty zobowiązania.

Wynika z tego, że za wzrost raty kredytu odpowiedzialna jest zmienna stawka bazowa WIBOR. Jeśli urośnie to tym samym wzrośnie rata kredytu. Im niższy WIBOR, tym niższe będzie oprocentowanie kredytu hipotecznego czy kredytu gotówkowego.

Oprocentowanie zmienne dotyczy najczęściej kredytów hipotecznych, jednak taki mechanizm można też spotkać m.in. w kredytach gotówkowych, samochodowych i firmowych. Wzrost stawki WIBOR wpływa na to, że kredytobiorca zapłaci wyższe odsetki od kapitału, który pozostał do spłaty.

Należy jednak podkreślić, że zmienny WIBOR dotyczy tylko tych produktów kredytowych, które mają zmienne oprocentowanie. Jeśli w umowie kredytowej jest zapis o oprocentowaniu stałym, wówczas rata kredytu nie będzie ulegać zmianie. Wszystkie szczegóły (np. wysokość oprocentowania kredytów) znajdują się w umowach kredytowych i są ustalane w obrębie banków.

Ważne! Banki biorą wskaźnik WIBOR pod uwagę również przy określaniu rat leasingu z opodatkowaniem zmiennym. Od stopy WIBOR zależy też m.in. wartość obligacji skarbowych i korporacyjnych.

WIBOR a rata kredytu hipotecznego

Przykładowo, jeśli w momencie zaciągania kredytu wysokość oprocentowania WIBOR 3M wyniósł 3 proc., a marża banku była ustalona na poziomie 2 proc., to finalne oprocentowanie wynosi 5 proc. Należy jednak pamiętać, że po trzech miesiącach może się ono zmienić wraz z modyfikacją wskaźnika WIBOR 3M.  W przypadku umowy kredytowej kredytu hipotecznego wyliczanego ze wskaźnikiem referencyjnym WIBOR 3M, kredytobiorca nie będzie znał wysokości wszystkich rat, bo co trzy miesiące mogą się one zmieniać. Jeśli wzrastają stopy procentowe, rata będzie wyższa. W przypadku niższych stóp procentowych kwota do spłaty będzie mniejsza.

Problem ze spłatą kredytu

Jeżeli mamy np. kredyt hipoteczny i obawę, że w przyszłości nie będziemy spłacać rosnących zobowiązań kredytowych to jednym z rozwiązań jest wystąpienie do banku udzielającego kredyt o zmianę zapisów w umowie. Na wniosek kredytobiorcy bank może dokonać zmiany oprocentowania kredytu ze zmiennego na stałe. W takiej sytuacji, bank przygotuje propozycję wysokości oprocentowania stałego na okres co najmniej pięciu lat. Jeżeli kredytobiorca zaakceptuje nowe warunki, sporządzony zostanie odpowiedni aneks do umowy. Po zakończeniu okresu obowiązywania stałego oprocentowania, kredyt będzie obsługiwany zgodnie z wcześniej określonym w umowie oprocentowaniem zmiennym.

Dodatkowo, 7 lipca 2022 r. w sejmie została uchwalona ustawa o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom. Na jej mocy, osoby, które zaciągnęły kredyt mieszkaniowy w polskiej walucie na własny cel mieszkaniowy, mogą korzystać z rządowych wakacji kredytowych.

Rada Polityki Pieniężnej a WIBOR

Na wysokość stawki WIBOR oddziałuje wysokość ustalanych przez Radę Polityki Pieniężnej stóp procentowych NBP. W przypadku podwyżki stóp procentowych rośnie również stawka WIBOR. Stawka WIBOR zależy od wspomnianej wysokości stopy depozytowej i stopy lombardowej, która jest ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej. Na wysokość stopy procentowej wpływ ma m.in. aktualna sytuacja gospodarcza, sytuacja na rynku finansowym, polityka monetarna czy wartość inflacji.

Wzrost inflacji, czyli prościej mówiąc powszechny wzrost cen towarów i usług w gospodarce, przekłada się na konieczność wprowadzenia zmian w polityce pieniężnej przez RPP. Cel ten najczęściej realizowany jest przez podnoszenie głównych stóp procentowych NBP.  Wysokość oprocentowania WIBOR jest z nimi mocno powiązana.

Aktualny WIBOR

Obecnie, WIBOR utrzymuje się na wysokim poziomie z tendencją wzrostową. Obserwowany dziś wzrost stóp procentowych na polskim rynku międzybankowym wynika z walki Narodowego Banku Polskiego z wysoką inflacją.

Informacje o aktualnych wartościach WIBOR są dostępne w wielu miejscach m.in. w serwisach, które poświęcone są tematyce finansowej bądź ekonomicznej oraz na stronie internetowej GPW Benchmark S.A., czyli administratora wskaźników referencyjnych WIBOR i WIBID. Komisja Nadzoru Finansowego nadzoruje administratora wskaźnika WIBOR, czyli spółkę GPW Benchmark.