Ulga na zabytki

2023-03-25

Inwestowanie w zabytek może być opłacalne i przynieść pewne korzyści w opodatkowaniu. Ustalenia w tej kwestii przyjął Polski Ład wprowadzając program o nazwie „Pałacyk+”. Warto dodać, że w 2023 roku do wcześniejszych ustaleń ustawodawca wprowadził pewne modyfikacje, które zmieniają kształt tej preferencji podatkowej. Co dokładnie się zmieniło i jak skorzystać z ulgi na zabytki?

Zgodnie z raportem Głównego Urzędu Statystycznego w polskich gminach jest zarejestrowanych około 400 tys. nieruchomości, które są wpisane do gminnych rejestrów zabytków. W wielu przypadkach ich stan jest bardzo zły, jednak budżety samorządowe nie są wystarczająco wysokie, aby móc rozpocząć prace modernizacyjne. Dlatego jednym z pomysłów wprowadzonych wraz z Polskim Ładem było uchwalenie ulgi, która mogłaby tchnąć życie w zapomniane, zabytkowe nieruchomości. Dla gmin byłaby to nadzieja na modernizację niszczejących obiektów, a dla podatników szansa na obniżenie podatku dochodowego.

Program „Pałacyk+”

Preferencyjna ulga na zabytki nazywana również programem „Pałacyk +” została wprowadzona w 2022 roku wraz z wejściem w życiu nowelizacji podatkowej Polski Ład (art. 26hb ust. 1 ustawy o PIT). Zgodnie z założeniami programu pozwala ona na odliczenie 50 proc. wydatków poniesionych m.in. na zakup zabytku. To nie jedyne kryterium. Odliczenie możliwe było, jeśli:

• dokonało się wpłaty na fundusz remontowy wspólnoty mieszkaniowej lub spółdzielni mieszkaniowej dla zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków lub znajdującego się w ewidencji zabytków;
• wykonało się prace konserwatorskie, restauratorskie, lub roboty budowlane w zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru zabytków lub takim, który znajduje się w ewidencji zabytków;
• odpłatne nabycie zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków lub udziału w takim zabytku, pod warunkiem że podatnik uprzednio na taką nieruchomość ponosił wydatki związane z konserwacją, restaurowaniem nieruchomości lub wykonywaniem robót budowlanych, czyli zakup miał charakter remontowo-konserwatorski.

Na pierwsze wydatki poniesione w związku z punktem pierwszym, czyli wpłatą m.in. na fundusz remontowy wspólnoty mieszkaniowej oraz punktem drugim, czyli m.in. wykonywaniem robót budowlanych należy mieć dokument potwierdzający poniesienie wydatku w postaci faktury VAT.

Wydatki poniesione zgodnie z powyższymi kryteriami od stycznia 2022 mogą być nadal rozliczone w zeznaniu rocznym za rok 2022. Jednak od 2023 roku następują pewne ważne zmiany w preferencji. Zostały one zapisane w ustawie z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw. Nowelizacja treści art. 26hb Ustawy o PIT przepisami tzw. Nowego Ładu 2.0 weszła w życie 1 stycznia 2023 roku.

Ograniczenie ulgi na zabytki od 1 stycznia 2023 roku

Nowelizacja przepisów spowodowała, że ulga na zabytki jest obecnie nieco okrojona. Jedną z najważniejszych zmian jest zlikwidowanie trzeciej możliwości, o której piszemy powyżej, czyli pomniejszenia podstawy opodatkowania o kwoty wydatków związanych z nabyciem nieruchomości, która stanowi zabytek wpisany w rejestr zabytków lub znajdującego się w ewidencji zabytków. Jeszcze do końca 2022 roku można było odliczyć zakup zabytku nieruchomego, który nie mógł przekroczyć iloczynu kwoty 500 zł i liczby metrów kwadratowych powierzchni użytkowej zabytku nieruchomego, nie więcej jednak niż 500 tys. zł na wszystkie wydatki poniesione z tego tytułu.

Oznacza to, że nieruchomości zabytkowe zakupione po 1-szym stycznia 2023 r. nie dają prawa do zastosowania ulgi (uchylony został art. 26hb ust. 1 pkt 3 ustawy PIT).

Odliczenie jest już tylko możliwe na podstawie poniesionych kosztów na wpłaty na fundusz remontowy, a także wydatków na prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich i budowlanych.

To nie koniec zmian. Odliczenie kosztów na wyżej wymienione prace będzie możliwe dopiero po zakończeniu tych prac (art. 26hb ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 26hb ust. 2 pkt 2 ustawy PIT w nowym brzmieniu). Oznacza to, że od 2023 roku pomniejszenia podstawy opodatkowania  jest możliwe tylko w stosunku do wymienionych wyżej kosztów w roku podatkowym, w którym prace na danym zabytku zostaną zakończone. 

Warto jeszcze zwrócić uwagę na jedno uszczelnienie w przepisach. Prace konserwatorskie, restauratorskie lub roboty budowlane zostały zawężone do zabytku nieruchomego, który został wpisany do rejestru zabytków (pierwsza wersja uwzględniała również zabytki znajdujące się w ewidencji zabytków). Określenie „ewidencja zabytków” ma szersze znaczenie, niż pojęcie wpisu do rejestru zabytków. Należy posiadać sporządzone na piśmie pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków na prowadzenie tych prac – w przypadku zabytku nieruchomego wpisanego do rejestru zabytków, posiadać sporządzone na piśmie zalecenia konserwatorskie – w przypadku zabytku nieruchomego znajdującego się w wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków, posiadać fakturę wystawioną przez podatnika podatku VAT niekorzystającego ze zwolnienia od tego podatku.

Pozwolenie od wojewódzkiego konserwatora zabytków

Dodatkowo, co ważne i zmienione w stosunku do pierwszych ustaleń programu „Pałacyk+”, warunkiem odliczenia będzie uzyskanie stosowanego pozwolenia od wojewódzkiego konserwatora zabytków. Konserwator zabytków musi pisemnie potwierdzić, że prace konserwatorskie, restauracyjne lub roboty budowlane wykonano w zabytku nieruchomym wpisanym do rejestru zabytków, znajdującego się w wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków.

W praktyce możliwość skorzystania z ulgi w odpowiednim czasie jest uzależniona od otrzymanego zaświadczenia. Przykładowo, jeśli wydatki podatnik poniesie w 2023 roku, a pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków otrzyma w 2024 roku to będzie mógł je odliczyć dopiero w zeznaniu podatkowym składanym w 2025 roku.

Czego nie odliczymy w ramach ulgi na zabytki

Warto doprecyzować jakie wydatki nie podlegają odliczeniu w ramach ulgi na zabytki z Polskiego Ładu. Do odliczenia nie kwalifikują się:

• prace oraz roboty, niesklasyfikowane przez wojewódzkiego konserwatora zabytków bądź w zaleceniach konserwatorskich,
• prace, które sfinansowano lub zwrócono podatnikowi w jakiejkolwiek formie,
• prace, które już uwzględnione zostały przez podatnika w ramach korzystania z ulg podatkowych w rozumieniu ordynacji podatkowej.

Z ulgi na zabytki nie skorzystają inwestorzy, którzy przeprowadzają prace na zabytkowej nieruchomości czy roboty budowlane dotyczące zabytku bez pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.

W tym miejscu warto jeszcze dodać, że ulga dotyczy nawet takich remontów, w których zabytek zamieniamy w budynek nowoczesny. Jednak zanim rozpoczną się roboty budowlane zawsze należy mieć zgodę konserwatora zabytków.

Kto może skorzystać z ulgi na zabytki?

Ulga jest skierowana do podatników, którzy opłacają:

• podatek według skali podatkowej,
• podatek liniowy,
• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.

Z  ulgi mogą korzystać podatnicy PIT będący właścicielami lub współwłaścicielem zabytku nieruchomego. Odliczenia mogą dokonać podatnicy prowadzący działalność gospodarczą.

Odliczenie bez zmian

Bez zmiany w programie „Pałacyk plus” pozostała kwota odliczenia. Przysługuje odliczenie od podstawy obliczenia podatku. Limit wynosi 50 proc. wydatków udokumentowanych fakturą wystawioną przez podatnika VAT i dowodem wpłaty na fundusz remontowy.

Co to są budynki zabytkowe?

W kontekście ulgi na zabytki warto doprecyzować jakie nieruchomości zaliczają się do zabytków nieruchomych. Dokładne wyjaśnienie znajdziemy w art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. c‐e ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Są to dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki, a zwłaszcza kopalnie, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe.

Wiele osób może uznawać, że zabytek to tylko stara nieruchomość. Prawda jest jednak taka, że wiek budynku nie jest najważniejszy. Zabytkiem może być każda nieruchomość, która posiada historyczne lub architektoniczne znaczenie i jest warta tego, aby została zachowana w obecnym kształcie.

O tym jakie dokładnie budynki zostaną nazwane „zabytkami” decyduje konserwator zabytków.

Jeśli nie mamy pewności, czy dana nieruchomość jest zabytkiem można to z łatwością sprawdzić korzystając z wykazu online Narodowego Instytutu Dziedzictwa.  

Pałacyk+ a kamienica

Warto zaznaczyć, że zabytek to nie tylko piękny, historyczny dworek czy pałacyk, ale również zabudowy rodzinne, jak popularne w miastach kamienice. Ulga obejmuje również właścicieli i współwłaścicieli tych budynków.  W takim znaczeniu odliczenia od podatku mogą dokonać również osoby, które nabyły pojedyncze mieszkania w kamienicach umieszczonych na liście zabytków i spełniają wyżej opisane warunki.

Zmiana w uldze na zabytek w praktyce

Nowelizacja o której mowa, weszła w życie w 2023 roku z zachowaniem praw nabytych. Oznacza to, że podatnicy, którzy w 2022 r. ponieśli odliczenia, które przysługują w ramach ulgi na zabytki, będą mogli odliczać je w kolejnych latach. Obowiązuje również ulga na nabycie zabytku (zniesiona w 2023 roku). Niewykorzystaną ulgę podatnik może rozliczyć w 6 kolejno następujących po sobie latach podatkowych. Ustawa zmieniająca – wprowadzona po 1 stycznia 2023 roku - nie wprowadza praw nabytych do wydatków poniesionych po 1 stycznia 2023 r. Od 2023 roku możliwe jest odliczenie ulgi tylko w stosunku do wyżej wymienionych wydatków poniesionych w roku podatkowym, w którym prace w danym zabytku zostaną zakończone.

Niższy przychód niż kwota ulgi

Jeśli kwota rocznego przychodu/dochodu jest mniejsza, niż kwota odliczenia, to podatnik może odliczyć kwotę, która nie znajduje pokrycia w rocznym przychodzie/dochodzie maksymalnie przez okres kolejnych sześciu lat – licząc od końca roku, w którym rozliczył się w ten sposób po raz pierwszy.

Przy wspólnym rozliczeniu małżeństw, między którymi istnieje wspólność majątkowa, ulga może zostać odliczona w stopniu równym lub w proporcjach, które zostaną ustalone między małżonkami.

Wprowadzone w 2023 roku zmiany w uldze na zabytek nieco uszczelniają zasady stosowania ulgi, jednak jest to wciąż bardzo korzystne rozwiązanie dla osób, które myślą o inwestowaniu w nieruchomości. Jest to ulga skierowana bardziej w stronę osób zamożnych. Największą korzyść podatkową odniosą osoby, które rozliczają się najwyższymi stawkami podatku (np. 32% w drugim przedziale skali).

Działania bez pozwolenia lub wbrew pozwoleniu wojewódzkiego konserwatora ochrony zabytków

Zgodnie z Art. 107d. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, podlega karze ten:

1. Kto bez pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków podejmuje działania, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1-5, podlega karze pieniężnej w wysokości od 500 do 500 000 zł.

2. Kto podejmuje działania, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1-5, niezgodnie z zakresem lub warunkami określonymi w pozwoleniu wojewódzkiego konserwatora zabytków, podlega karze pieniężnej w wysokości od 500 do 500 000 zł.

3. Kto bez pozwolenia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego podejmuje działania, o których mowa w art. 36 ust. 1a, podlega karze pieniężnej w wysokości od 500 do 500 000 zł.

4. Kto podejmuje działania, o których mowa w art. 36 ust. 1a, niezgodnie z zakresem lub warunkami określonymi w pozwoleniu ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, podlega karze pieniężnej w wysokości od 500 do 500 000 zł.

5. Karę pieniężną, o której mowa w ust. 1-4, nakłada w drodze decyzji organ ochrony zabytków, który wydał pozwolenie bądź był właściwy do wydania pozwolenia.

Rozliczenie PIT online

Prawo do rozliczenia ulgi przysługuje podatnikom, którzy rozliczają się wg. skali podatkowej, podatku liniowego czy ryczałtu do przychodów ewidencjonowanych. Rozliczeń dokonuje się na formularzach PIT 37, PIT 36, PIT 36L oraz PIT 28.

Podatnicy zdecydowani na bezpieczną i wygodną formę rozliczenia swojego podatku dochodowego w formie elektronicznej mogą skorzystać  z rozliczenia za pomocą systemu podatnik.info. System prowadzi podatnika krok po kroku przez formularz podatkowy dodatkowo uwzględniając wszelkie możliwe ulgi i odliczenia. 

Dzięki temu programowi złożenie deklaracji podatkowej zajmie parę chwil.