Urlop dla samozatrudnionych – czy jest możliwy?
Choć prowadzenie własnej działalności gospodarczej daje dużą niezależność, nie wiąże się z ustawowym prawem do urlopu. Urlop dla samozatrudnionych to nadal kwestia uzgodnień z kontrahentami i indywidualnych decyzji. Eksperci Podatnik.info odpowiadają, jak wygląda płatny urlop dla przedsiębiorców, co można zapisać w umowie B2B i jakie zmiany planuje ustawodawca.
Spis treści:
- Samozatrudnienie a urlop
- Urlop dla samozatrudnionych a prawo
- Urlop dla samozatrudnionych – najważniejsze informacje
- Wakacje skladkowe - urlop dla przedsiębiorców
- Podsumowanie: samozatrudnienie a urlop
- FAQ - Najczęściej zadawane pytania
Samozatrudnienie a urlop
Samozatrudnienie a urlop to temat, który rodzi wiele pytań i wątpliwości – szczególnie wśród osób, które dopiero rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej. Choć własna firma daje dużą swobodę, nie zapewnia tych samych praw co umowa o pracę. Własna firma daje dużą swobodę działania. Przedsiębiorca może samodzielnie zarządzać swoim czasem pracy, wybierać klientów i decydować o kierunku rozwoju biznesu. Jednak z tą niezależnością wiążą się również ograniczenia – zwłaszcza jeśli chodzi o czas urlopu dla samozatrudnionych.
Najważniejsze informacje na temat obowiązujących przepisów znajdują się w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141). W przeciwieństwie do osób zatrudnionych na umowę o pracę, samozatrudnieni nie mają zagwarantowanego prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego.
Oznacza to, że jeśli osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą zdecyduje się na przerwę w pracy, musi się liczyć z tym, że nie otrzyma za ten czas wynagrodzenia. Wyjątkiem jest wypracowanie takich zapisów w kontrakcie B2B. W praktyce wiele osób samozatrudnionych przez lata pracuje bez dłuższej przerwy, ponieważ każdy dzień wolny oznacza stratę finansową lub opóźnienia w realizacji zleceń.
Co więcej, przedsiębiorca nie ma możliwości skorzystania z wypoczynku w ramach przepisów Kodeksu pracy, ponieważ nie podlega jego regulacjom. Nie obowiązują go więc przepisy o minimalnym wymiarze urlopu, planowaniu urlopów, wypłacie ekwiwalentu za niewykorzystany urlop ani urlopy na żądanie. Urlop samozatrudnionego to wciąż jego indywidualna decyzja i odpowiedzialność.
Urlop dla samozatrudnionych a prawo
Z punktu widzenia przepisów prawa samozatrudnieni nie mają prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego, ponieważ świadczą usługi na podstawie jednoosobowej działalności gospodarczej, a nie umowy o pracę. Wyjątkiem są zapisy w umowach osób zatrudninych na podstawie umowy B2B.
Kim jest samozatrudniony w świetle prawa?
Z punktu widzenia przepisów prawa pracy samozatrudnieni to osoby, które świadczą usługi na podstawie jednoosobowej działalności gospodarczej. Nie są pracownikami, a więc nie przysługują im prawa wynikające z umowy o pracę – w tym również prawo do płatnego urlopu. Jednak w praktyce, szczególnie w modelu B2B, coraz częściej pojawiają się zapisy kontraktowe, które pozwalają samozatrudnionym na korzystanie z urlopu.
Czy umowa B2B może zapewnić płatny urlop?
Wielu pracodawców, zwłaszcza w branżach IT, marketingu czy finansach, przewiduje w umowach B2B płatny lub bezpłatny urlop dla samozatrudnionych. Najczęściej obowiązuje on w wymiarze zbliżonym do standardowego 20 lub 26 dni roboczych. Jest to jednak decyzja uznaniowa, wynikająca z wewnętrznej polityki firmy i negocjacji między stronami umowy.
Taki urlop dla samozatrudnionych nie ma jednak mocy prawnej tożsamej z urlopem wynikającym z Kodeksu pracy. Jest po prostu okresem, za który zleceniobiorcy wypłacane jest wynagrodzenie mimo braku aktywności zawodowej.
Tego typu zapisy mogą przyjmować różną formę – na przykład jako konkretna liczba dni wolnych w roku, w ramach których przedsiębiorca otrzymuje wynagrodzenie albo możliwość przerwania świadczenia usług na czas ustalony w umowie. Coraz częściej są one formą zachęty do współpracy, szczególnie gdy rynek pracy wymusza większą elastyczność i konkurencyjność ofert. Dla wielu osób taki płatny urlop dla przedsiębiorców jest jedynym sposobem na regenerację bez utraty dochodu.
Warto jednak pamiętać, że nawet jeśli kontrakt B2B przewiduje płatny urlop dla przedsiębiorców, to nie jest on objęty ochroną ustawową. Dla samozatrudnionego czas wolny to nadal efekt dobrej woli klienta lub umiejętnych negocjacji, a nie zagwarantowane prawo. Samozatrudnienie a urlop pozostaje więc wciąż zagadnieniem zależnym bardziej od praktyki biznesowej niż od prawa pracy.
Urlop dla samozatrudnionych – najważniejsze informacje
Choć samozatrudnienie nie zapewnia automatycznego prawa do urlopu, istnieje kilka kluczowych informacji, które warto znać jako przedsiębiorca planujący czas wolny od pracy. Samodzielna organizacja urlopu oraz wakacje składkowe to najważniejsze z nich.
Jak zorganizować urlop, pracując na B2B?
Osoba prowadząca działalność gospodarczą nie ma obowiązku korzystania z urlopu, ale może zaplanować go według własnych potrzeb. Warto jednak odpowiednio wcześniej poinformować klientów lub zleceniodawców o planowanej przerwie, szczególnie jeśli współpraca opiera się na stałej dostępności.
Jeśli przedsiębiorca współpracuje z firmą na zasadach B2B, możesz negocjować zapisy dotyczące płatnego urlopu. Umowy cywilnoprawne są elastyczne i mogą zawierać zapisy o 20–26 dniach wolnych w roku, z zachowaniem wynagrodzenia. Warto te ustalenia sformalizować, najlepiej pisemnie.
Co z urlopem, który nie został wykorzystany?
W przeciwieństwie do pracowników, samozatrudnieni nie mają prawa do otrzymania ekwiwalentu finansowego za niewykorzystany urlop. Oznacza to, że gdy przedsiębiorca nie zrobi sobie przerwy, nie otrzyma z tego tytułu żadnej rekompensaty.
Czy zawieszenie działalności jest możliwe na czas urlopu?
Nawet jeśli przedsiębiorca nie pracuje, wciąż ma obowiązek opłacania składek ZUS oraz zaliczek na podatek dochodowy. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy samozatrudniony nie osiąga dochodu i nie ma obowiązku zapłaty podatku w danym miesiącu. Warto zwrócić uwagę, że nie istnieje też możliwość zawieszenia działalności tylko na kilka dni – minimalny okres zawieszenia działalności gospodarczej wynosi 30 dni.
Od 2023 roku osoby prowadzące działalność gospodarczą mogą korzystać z tzw. urlopu opiekuńczego, np. na opiekę nad dzieckiem lub osobą bliską. Przysługuje on w określonych sytuacjach i wymaga odpowiednich formalności.
Wakacje składkowe - urlop dla przedsiębiorców
Od 1 listopada 2024 roku na podstawie nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (opublikowana 12 czerwca 2024 w Dzienniku Ustaw), przedsiębiorcy będą mogą skorzystać ze zwolnienia z płacenia składek na jeden miesiąc w każdym roku kalendarzowym. "Wakacje" dotyczą składek:
- na własne ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy, tj. emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe,
- na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.
Dla kogo są skierowane wakacje składkowe?
Rozwiązanie jest przeznaczone dla mikroprzedsiębiorców, prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą, są zarejestrowani w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), którzy:
- płacą składki ubezpieczeniowe, a w miesiącu poprzedzającym złożenie wniosku zgłosili do ubezpieczeń społecznych nie więcej niż dziesięciu pracowników, wliczając w to siebie.
- W ciągu ostatnich dwóch lat kalendarzowych poprzedzających rok, w którym składany jest wniosek, albo nie mieli żadnego przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej albo osiągają roczny przychód nie przekroczył równowartości 2 milionów euro.
To opcja w pełni dobrowolna, co oznacza, że to przedsiębiorca decyduje, czy i kiedy z niej skorzysta.
Ważne informacje dotyczące wakacji składkowych:
- Składki na ubezpieczenia społeczne w tym czasie będą opłacane z budżetu państwa, więc zwolnienie nie wpłynie negatywnie na prawo do zasiłków czy innych świadczeń (zasiłku chorobowego, świadczeń emerytalno-rentowych).
- Przedsiębiorca nie będzie musiał zawieszać własnej działalności gospodarczej. Przez cały okres "wakacji" przedsiębiorca może normalnie prowadzić firmę, wystawiać faktury i uzyskiwać przychody.
- Z ulgi mogą skorzystać przedsiębiorcy, niezależnie od formy rozliczania podatku dochodowego z urzędem skarbowym (PIT, ryczałt czy karta podatkowa).
Więcej na temat wakacji od ZUS w naszym wpisie: Wakacje od ZUS – dla kogo i od kiedy? Sprawdź najważniejsze informacje.
Zasady korzystania z "wakacji składkowych" - jak i kiedy złożyć wniosek
Jeśli chcesz skorzystać z wakacji składkowych, musisz złożyć wniosek do ZUS-u.
- Wniosek składa się elektronicznie, korzystając ze swojego profilu na platformie ZUS.
- Należy go złożyć w miesiącu poprzedzającym wybrany miesiąc, w którym chcesz skorzystać ze zwolnienia.
- Przykładowo, jeśli chcesz mieć wolny od składek grudzień, wniosek musisz złożyć w listopadzie.
Pamiętaj o obowiązku złożenia deklaracji rozliczeniowej i imiennych raportów miesięcznych za miesiąc korzystania z wakacji składkowych! Mimo zwolnienia z opłacania składek, wciąż masz obowiązek złożyć do ZUS-u deklarację rozliczeniową oraz raporty imienne za miesiąc, w którym korzystasz z "wakacji". Obowiązujący termin: do 20. dnia następnego miesiąca.
WAŻNE: "Wakacje" dotyczą wyłącznie składek na własne ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy. Nie obejmują one składek za inne osoby, które zgłoszonych do ubezpieczeń, takich jak jego pracownicy czy współpracownicy. Z wakacji składkowych nie mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy świadczą usługi na rzecz swoich byłych pracodawców. Celem tego zapisu jest zapobieganie sytuacji, w której firmy zwalniają pracowników, a następnie "zmuszają" ich do założenia własnej działalności, by dalej dla nich pracowali, ale już w ramach samozatrudnienia.
Od autora: „Temat urlopu dla samozatrudnionych wciąż budzi wiele emocji. Z jednej strony, niezależność i elastyczność są kluczowe, ale z drugiej – brak zabezpieczenia socjalnego w postaci płatnego urlopu to wyzwanie. Ważne, aby przedsiębiorca miał świadomość, że sam musi zadbać o swoją przyszłość, np. poprzez zawieszenie działalności lub negocjacje warunków umowy”.
Anna Ciecierska, redaktor merytoryczny Podatnik.info
Podsumowanie: samozatrudnienie a urlop
Poniżej prezentujemy najistotniejsze kwestie omówione szczegółowo w artykule.
- Samozatrudnieni nie mają prawa do płatnego urlopu wypoczynkowego gwarantowanego przez Kodeks pracy; dotyczy on wyłącznie pracowników etatowych.
- Przedsiębiorca może zrobić sobie przerwę w pracy, ale nie otrzyma za ten czas wynagrodzenia, chyba że uzgodni inaczej z kontrahentem.
- W umowach B2B można zapisać prawo do płatnego urlopu, ale nie ma to mocy prawnej identycznej z etatowym urlopem. Wszystko zależy od ustaleń stron.
- Samozatrudniony nie ma prawa do rekompensaty finansowej, jeśli nie wykorzysta dni wolnych, nawet jeśli takie były zapisane w kontrakcie.
- Przerwa w pracy nie zwalnia z obowiązku opłacenia składek ZUS i podatku dochodowego, o ile występują przychody.
- Od 1 listopada 2024 roku mikroprzedsiębiorcy mogą raz w roku skorzystać z tzw. „wakacji od ZUS-u” i nie płacić składek na ubezpieczenia społeczne przez 1 miesiąc (z wyjątkiem ubezpieczenia zdrowotnego).
- Warunkami wakacji składkowych są: płacenie składek na ubezpieczenie społeczne za siebie i maksymalnie 9 innych osób, a roczne przychody takiej firmy nie mogą przekroczyć 2 mln euro.
- Samozatrudniony sam decyduje, kiedy i na jak długo zrobi sobie wolne, ale wymaga to odpowiedniej organizacji i komunikacji z klientami.
- Rząd zapowiada reformy przepisów dotyczących urlopów dla samozatrudnionych i osób pracujących na umowach cywilnoprawnych, jednak konkretne terminy nie są jeszcze znane.
Jeżeli masz dodatkowe wątpliwości, możesz skorzystać z pomocy ekspertów Podatnik.info. Każdy użytkownik zyskuje możliwość zadania dowolnego pytania specjalistom z obszaru księgowości, finansów czy prawa podatkowego. W okresie rozliczenia rocznych deklaracji PIT zapewniamy trzy rozwiązania, dzięki którym dopełnisz formalności nawet w 5 minut.
FAQ - Najczęściej zadawane pytania
1. Czy samozatrudniony ma prawo do urlopu wypoczynkowego?
Nie. Prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje wyłącznie osobom zatrudnionym na umowę o pracę. Samozatrudniony nie jest pracownikiem, dlatego nie obejmują go przepisy Kodeksu pracy.
2. Czy można zawiesić działalność gospodarczą na czas urlopu?
Tak, ale minimalny okres zawieszenia działalności wynosi 30 dni. Nie ma możliwości jej zawieszenie na kilka dni, by udać się na krótki urlop.
3. Czy wakacje składkowe to płatny urlop dla samozatrudnionych?
Nie. Wakacje składkowe to ulga w opłacaniu składek społecznych przez jeden miesiąc w roku, a nie płatny urlop. W tym miesiącu przedsiębiorcy muszą nadal opłacać składkę zdrowotną.
4. Wakacje od składek ZUS - dla kogo są przeznaczone?
Od 1 listopada 2024 roku, na podstawie nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przedsiębiorcy mogli skorzystać ze zwolnienia z płacenia składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy przez jeden miesiącem wolnym w roku. Ze zwolnienia mogli skorzystać właściciele firm, którzy w miesiącu poprzedzającym wybrany miesiąc złożenia wniosku zgłosili do ubezpieczeń społecznych nie więcej niż 10 pracowników, wliczając w to siebie.
5. Czy podczas wakacji składkowych mogę wystawiać faktury?
Składki na ubezpieczenie społeczne w tym czasie będą opłacane z budżetu państwa, co oznacza, że zwolnienie nie wpłynie negatywnie na prawo do zasiłków. Przedsiębiorca nie będzie musiał zawieszać własnej działalności, a przez cały okres "wakacji" może normalnie prowadzić firmę, wystawiać faktury i uzyskiwać przychody. Z ulgi mogli skorzystać przedsiębiorcy, niezależnie od formy rozliczania podatku dochodowego z urzędu skarbowego.
6. Jak i kiedy złożyć wniosek o wakacje składkowe?
Aby skorzystać z wakacji składkowych, musiał złożyć wniosek do ZUS-u elektronicznie, korzystając ze swojego profilu na platformie ZUS. Należy go złożyć w miesiącu poprzedzającym wybrany miesiąc. Mimo zwolnienia z opłacania składek, wciąż masz obowiązek złożenia deklaracji rozliczeniowej oraz imiennych raportów miesięcznych za ten miesiąc. Obowiązujący termin upływa do 20. dnia następnego miesiąca.
7. Kto nie może skorzystać z wakacji składkowych?
"Wakacje" dotyczą wyłącznie składek na własne ubezpieczenia społeczne przedsiębiorcy. Nie obejmują one składek za jego pracowników. Z wakacji składkowych nie mogą skorzystać przedsiębiorcy, którzy świadczą usługi na rzecz swoich byłych pracodawców, aby zapobiec „wypychaniu” pracowników na samozatrudnienie.
