Zmiany w podatku od wydobycia niektórych surowców - co warto wiedzieć?
Zmiany w podatku od wydobycia niektórych surowców mogą znacząco wpłynąć na koszty działalności firm górniczych i energetycznych w 2025 roku. Nowe przepisy mają na celu zwiększenie wpływów budżetowych oraz dostosowanie stawek do aktualnej sytuacji rynkowej. Sprawdź, kogo obejmą zmiany, jakie surowce znalazły się w centrum uwagi i jak przygotować się na nowe obowiązki podatkowe.
Zgodnie z prawem geologicznym, prawo do eksploatacji cennych surowców naturalnych, takich jak miedzi i srebra, przysługuje Skarbowi Państwa. Są to nieodnawialne surowce naturalne o strategicznym znaczeniu dla gospodarki, a ich wydobycie i opodatkowanie mają istotny wpływ na budżet państwa. Warto przypomnieć, że moment wprowadzenie podatku od wydobycia niektórych kopalin miał miejsce w 2012 roku, co stanowi ważny kontekst dla obecnych zmian.
Rząd proponuje zmiany w ustawie o podatku od wydobycia niektórych kopalin, które mogą przynieść istotne konsekwencje dla firm wydobywczych, energetyki i samorządów
Najważniejsze zmiany w skrócie
-
Tymczasowe obniżenie współczynnika podatkowego dla miedzi w latach 2026–2028 — mechanizm ma złagodzić obciążenia branży i poprawić płynność finansową spółek wydobywczych.
-
Ulga inwestycyjna od 2029 r. — wprowadzona zostanie możliwość odliczenia części wydatków kwalifikowanych od podatku od wydobycia, zgodnie z mechanizmem umożliwiającym odliczenie. Odliczenie to będzie przysługiwać podatnikom kwalifikowanych wydatków inwestycyjnych i będzie podlegać określonemu procentowo limitowi. Dotyczy to m.in. modernizacji zakładów czy projektów ograniczających emisje, co ma zachęcić do długoterminowych inwestycji.
-
Dyskusja o rozszerzeniu ulg na wydobycie gazu i ropy — wstępne propozycje zakładają podobne rozwiązania, szczególnie dla inwestycji związanych z redukcją emisji i bezpieczeństwem energetycznym.
-
Nowe zasady raportowania wydatków inwestycyjnych oraz precyzyjniejsze definicje kosztów kwalifikowanych i warunków odliczeń, w tym konieczność wykazania wydatków kwalifikowanych.
Dlaczego rząd to proponuje?
Główne argumenty stojące za zmianami to:
-
Utrzymanie konkurencyjności i inwestycji – miedź jest strategicznym surowcem, a mniejsze obciążenia podatkowe mogą zwiększyć środki na inwestycje w nowe złoża i technologie wydobywcze.
-
Wsparcie transformacji ekologicznej – ulgi mają ułatwić firmom finansowanie projektów ograniczających emisje, budowy instalacji CCS (składowanie CO₂) i modernizacji infrastruktury. Szczególnie istotna jest rola miedzi w rozwoju technologii czystej energii, takich jak systemy fotowoltaiczne, turbiny wiatrowe czy akumulatory, które wspierają zieloną transformację gospodarczą.
-
Bezpieczeństwo surowcowe – stabilizacja sektora wydobywczego ma znaczenie dla krajowej i europejskiej gospodarki, zwłaszcza w kontekście dostaw surowców krytycznych dla przemysłu. Eksploatacja zasobów naturalnych, takich jak miedź, przynosi społeczeństwu korzyści w postaci utworzenia nowych miejsc pracy oraz pozytywnych konsekwencji społecznych, takich jak rozwój gospodarczy regionów i wzrost dochodów gmin.
-
Równoważenie wpływów budżetowych i rozwoju gospodarczego – rząd stara się pogodzić krótkoterminowe straty wpływów z korzyściami inwestycyjnymi w dłuższym horyzoncie. Prognozowane dochody budżetowe z tytułu podatków od wydobycia miedzi i srebra są ściśle powiązane z sytuacją na rynku metali, a planowane zmiany legislacyjne mają na celu zwiększenie tych dochodów w przyszłości.
Szczegóły proponowanych rozwiązań
1) Obniżenie współczynnika podatkowego w zakresie opodatkowania wydobycia miedzi (2026–2028)
Zamiast jednej stałej stawki zastosowany ma być mechanizm przejściowy: w latach 2026–2028 podatek od wydobycia miedzi (tzw. podatek miedziowy) zostanie obniżony poprzez modyfikację wzorów mających zastosowanie do obliczenia wysokości współczynników i stawek podatku. Wysokość podatku obliczonego będzie uzależniona od sytuacji na rynku metali, w tym od średnich cen miedzi oscylujących w danym okresie rozliczeniowym. Współczynnik podatkowy ma być obniżany etapami, co obniży bieżący ciężar podatkowy przedsiębiorstw wydobywczych przez kilka lat. Celem jest poprawa płynności finansowej spółek, które ponoszą wysokie koszty inwestycyjne i operacyjne.
Co to oznacza praktycznie?
-
Niższy podatek oznacza większe środki własne do reinwestycji i amortyzacji projektów.
-
Krótkoterminowo budżet państwa odnotuje spadek wpływów, jednak analiza rządowa zakłada, że niższe obciążenia pozwolą utrzymać lub zwiększyć inwestycje, co w dłuższej perspektywie może przynieść efekty pro-rozwojowe.
2) Ulga inwestycyjna (od 2029 r.)
Proponowane rozwiązanie przewiduje, że wprowadzona zostanie możliwość odliczenia części poniesionych przez podatników kwalifikowanych wydatków inwestycyjnych od podatku, zgodnie z mechanizmem umożliwiającym odliczenie. Ulga obejmie podatników kwalifikowanych wydatków inwestycyjnych, podatników nakładów inwestycyjnych oraz podatników wydatków inwestycyjnych. Wydatki kwalifikowane oraz kwalifikowane nakłady inwestycyjne będą podlegać określonemu procentowo limitowi, a odliczenie będzie dotyczyć wysokości poniesionych wydatków inwestycyjnych. Mechanizm odliczeń nakładów inwestycyjnych oraz katalog wydatków kwalifikowanych zostaną szczegółowo określone w przepisach. Podmioty kwalifikowanych nakładów inwestycyjnych będą mogły skorzystać z omawianego odliczenia, a przy rozliczeniu należy wziąć pod uwagę wydatki kwalifikowane ponoszone w danym okresie. Odliczenie od podatku części poniesionych wydatków inwestycyjnych ma na celu wsparcie rozwoju sektora wydobywczego.
Kluczowe elementy:
-
Odliczenie określonego procentu wydatków inwestycyjnych od należnego podatku (z limitem rocznym/miesięcznym).
-
Wyraźna lista wydatków kwalifikowanych i warunków dokumentowania inwestycji.
-
Mechanizm kontroli i rozliczeń (np. konieczność raportowania etapów inwestycji).
3) Możliwe rozszerzenie na gaz i ropę
Ewentualne rozszerzenie ulg na sektor gazu i ropy będzie wymagało zmiany ustawy oraz nowelizacji ustawy o podatku, która zacznie obowiązywać od określonego dnia wejścia ustawy.
W debacie znajdują się projekty, które mogą objąć ulgami także sektor paliwowy — szczególnie tam, gdzie inwestycje służą ograniczaniu emisji metanu, rozwijaniu magazynów gazu czy budowie instalacji CCS. Podmioty kwalifikowanych nakładów inwestycyjnych z sektora gazu i ropy będą mogły skorzystać z mechanizmu umożliwiającego odliczenie, jeśli zostanie wprowadzony mechanizm odliczeń nakładów inwestycyjnych. Dyskusja jest dynamiczna i może różnić się w szczegółach (np. rodzaj wydatków, procent odliczeń, limity).
Kto zyska, a kto może stracić?
Zyskują
-
Spółki wydobywcze — krótkoterminowo odciążone podatkowo, z większym budżetem na inwestycje.
-
Dostawcy usług i podwykonawcy — więcej inwestycji oznacza zlecenia na modernizacje, sprzęt i prace budowlane.
-
Regiony wydobywcze — potencjalny wzrost zatrudnienia i wpływów lokalnych z tytułu rozwoju inwestycji, w tym utworzenia nowych miejsc pracy, co przynosi korzyści społecznościom lokalnym oraz przedsiębiorcom dzięki korzyściom wynikającym z eksploatacji surowców.
Stracą lub mogą być narażeni na ryzyko:
-
Budżet państwa w krótkim okresie — obniżenie współczynnika podatkowego w latach 2026–2028 spowoduje spadek wpływów z podatku, co może przełożyć się na mniejsze środki na inne wydatki publiczne.
-
Samorządy uzależnione od opłat i podatków lokalnych — jeśli inwestycje zostaną opóźnione lub ograniczone, lokalne budżety mogą odczuć spadek wpływów z opłat eksploatacyjnych i PIT/CIT pracowników.
-
Mniejsze przedsiębiorstwa i podwykonawcy — mogą nie być w stanie konkurować z dużymi firmami o kontrakty na nowe projekty, przez co korzyści rynkowe skoncentrują się w rękach największych graczy.
Co to oznacza dla rynku i inwestorów?
Dla rynku i inwestorów oznacza to przede wszystkim konieczność uważnego monitoringu — inwestorzy instytucjonalni powinni śledzić, na ile proponowane zmiany poprawiają zdolność spółek do generowania gotówki i finansowania nowych projektów, bo decyzje inwestycyjne będą silnie zależeć od zmian w opodatkowaniu wydobycia miedzi i srebra oraz od sytuacji na rynku metali; ma to szczególne znaczenie w kontekście unijnej produkcji miedzi, gdzie Polska odgrywa istotną rolę. Rynki kapitałowe mogą reagować pozytywnie na perspektywę niższych kosztów operacyjnych u dużych producentów — zwłaszcza w sektorze miedziowym — co przekłada się na lepsze prognozy dla branży i wpływy do budżetu państwa. Jednocześnie rosnąca liczba projektów sprawi, że kontrakty dla dostawców i wykonawców staną się bardziej atrakcyjne, zwiększając zapotrzebowanie na usługi inżynieryjne, budowlane i technologiczne, co dodatkowo napędzi aktywność w całym łańcuchu dostaw.
Podsumowanie
Zmiany w podatku od wydobycia niektórych surowców to próba pogodzenia dwóch celów: wsparcia strategicznego sektora wydobywczego i zachęty do inwestycji proekologicznych, przy jednoczesnym zachowaniu równowagi fiskalnej. Jeśli planowane regulacje wejdą w życie w proponowanej formie, sektor może otrzymać znaczące wsparcie finansowe na dekadę. Jednak sukces zależy od szczegółów legislacyjnych oraz od tego, czy ulgi rzeczywiście przełożą się na realne inwestycje i redukcję emisji.
Podsumowując, Skarb Państwa jest właścicielem surowców znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a opodatkowanie i pobieranie renty surowcowej wynikają z prawa do ich eksploatacji. Polskie zasoby miedzi stanowią znaczącą część bilansowych zasobów miedzi w Europie, obejmując zarówno tradycyjne, jak i nowe obszary wydobywcze. Rudy metali, w tym rudy zawierające miedź, są kluczowe dla rozwoju sektora wydobywczego. Wydobycie nieodnawialnych surowców naturalnych oraz monitorowanie toku ich eksploatacji mają istotne znaczenie dla zrównoważonego rozwoju i bezpieczeństwa surowcowego kraju. Renta surowcowa jest ważnym źródłem dochodów budżetowych; rekompensuje wyczerpywanie się zasobów naturalnych i wspiera realizację celów publicznych.
FAQ - Najczęściej zadawane pytania
Jakie zmiany w zakresie wydobycia miedzi w latach 2026–2028?
Planowane jest tymczasowe obniżenie współczynnika używanego do obliczenia podatku od wydobycia miedzi, co zmniejszy obciążenia podatkowe firm na kilka lat.
Kto może skorzystać z ulgi inwestycyjnej od 2029 roku?
Podmioty realizujące kwalifikowane nakłady inwestycyjne, takie jak modernizacje zakładów, projekty ograniczające emisje lub działania przedłużające żywotność złóż, po spełnieniu wymogów dokumentacyjnych.
Czy ulgi obejmą gaz i ropę?
Trwają prace nad możliwością rozszerzenia preferencji na sektor paliwowy, z naciskiem na projekty ograniczające emisje i zwiększające bezpieczeństwo energetyczne; ostateczny zakres będzie zależał od zapisów ustawowych.
Jakie dokumenty przygotować, aby skorzystać z odliczeń?
Harmonogramy projektów, faktury, umowy z wykonawcami, protokoły odbioru, dowody zapłaty i raporty etapowe inwestycji.
Jaki jest wpływ zmian na budżet i regiony wydobywcze?
Krótkoterminowo mogą wystąpić spadki wpływów budżetowych, ale w dłuższej perspektywie ulgi mają zwiększyć inwestycje, zatrudnienie i korzyści dla regionów wydobywczych — o ile inwestycje rzeczywiście zostaną zrealizowane.
