Czym jest wykroczenie skarbowe, a czym przestępstwo skarbowe? Przykłady i różnice
Nie każda nieprawidłowość wobec urzędu skarbowego oznacza poważne przestępstwo, ale nawet drobne uchybienia mogą prowadzić do odpowiedzialności karnej skarbowej. Z punktu widzenia prawa istnieje wyraźna różnica między tym, czym jest przestępstwo skarbowe a wykroczenie skarbowe. Przykłady i konsekwencje prezentują eksperci Podatnik.info.
Spis treści
- Czym jest wykroczenie skarbowe?
- Czym jest przestępstwo skarbowe?
- Kara za wykroczenie skarbowe – ile wynosi?
- Kiedy wykroczenie staje się przestępstwem?
- Jak wygląda postępowanie w sprawie skarbowej?
- Czy można uniknąć kary lub złagodzić odpowiedzialność?
- Podsumowanie: wykroczenia i przestępstwa skarbowe w praktyce
Czym jest wykroczenie skarbowe?
W polskim systemie prawnym nieprawidłowości podatkowe dzielą się na wykroczenia i przestępstwa. Wykroczenia skarbowe to mniej poważne czyny zabronione, za które grozi głównie kara grzywny. Ich definicja i konsekwencje zostały uregulowane w ustawie Kodeks karny skarbowy z dnia 10 września 1999 roku (Dz.U. 1999 Nr 83 poz. 930 z późn. zm.).
Definicja i przykłady
Zgodnie z art. 53 § 3 Kodeksu karnego skarbowego wykroczenie skarbowe to czyn zabroniony, za który grozi kara grzywny, jeśli kwota uszczuplenia lub wartość przedmiotu nie przekracza pięciokrotności minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku.
Wykroczenie skarbowe – przykłady:
- nieterminowe złożenie deklaracji PIT lub VAT,
- błędne zastosowanie ulgi podatkowej,
- brak zgłoszenia darowizny do urzędu,
- drobne nieprawidłowości w ewidencji sprzedaży (np. niezarejestrowanie transakcji na kasie fiskalnej).
W takich przypadkach organy podatkowe mogą zakończyć sprawę mandatem, bez konieczności kierowania jej do sądu.
Jeżeli masz wątpliwości dotyczące rozliczenia darowizny, więcej informacji na ten temat znajdziesz w artykule: https://www.podatnik.info/publikacje/podatek-od-darowizny-2024-2025-odliczenie-darowizny-od-podatku,604359
Kara grzywny za wykroczenie skarbowe
Kara grzywny za wykroczenie skarbowe wynosi – zgodnie z przepisami – od 1/10 do 20-krotności minimalnego wynagrodzenia. Jeśli sprawa kończy się mandatem, kara może sięgnąć maksymalnie 5-krotności tej kwoty. W przypadku wyroku nakazowego limit wynosi z kolei 10-krotność wysokości minimalnego wynagrodzenia.
W 2025 roku (przy płacy minimalnej wynoszącej 4626 zł):
- kara grzywny za wykroczenie skarbowe wymierzona mandatem karnym przez urząd skarbowy – od 466,60 zł do 23 330 zł,
- grzywna za wykroczenie skarbowe wymierzona przez sąd nakazem – od 466,60 zł do 46 660 zł,
- grzywna za wykroczenie skarbowe wymierzona przez sąd wyrokiem – od 466,60 zł do 93 320 zł.
Czym jest przestępstwo skarbowe?
Zgodnie z art. 53 § 1 i 2 Kodeksu karnego skarbowego, przestępstwo skarbowe to poważniejsze naruszenie przepisów podatkowych, które może wiązać się nie tylko z grzywną, ale również z karą ograniczenia wolności lub nawet więzienia. Jest to forma przestępstwa o charakterze finansowym, dotycząca podatków, ceł i innych zobowiązań publicznoprawnych.
Czym różni się od wykroczenia?
Główna różnica między wykroczeniem a przestępstwem to wartość przedmiotu czynu. Jeżeli kwota uszczuplenia przekracza pięciokrotność minimalnego wynagrodzenia (w 2025 roku: 23 130 zł), czyn uznaje się za przestępstwo.
Inne różnice to między innymi:
- wykroczenia skarbowe nie wiążą się z karą więzienia,
- przestępstwo skarbowe może skutkować wpisem do rejestru karnego i ograniczeniami zawodowymi,
- przestępstwo skarbowe często jest wynikiem umyślnego działania na szkodę Skarbu Państwa.
Przykłady przestępstw skarbowych
Jak wspomnieliśmy, przestępstwo skarbowe, jako poważne naruszenia obowiązków wobec fiskusa, charakteryzuje się najczęściej wysokim stopniem szkodliwości społecznej oraz świadomym działaniem sprawcy. Może dotyczyć zarówno osób fizycznych, jak i przedsiębiorców, a ich przedmiotem są najczęściej podatki, cła, akcyza i obowiązki ewidencyjne.
Poniżej prezentujemy typowe i najczęściej spotykane przykłady przestępstw skarbowych, które skutkują nie tylko wysokimi karami finansowymi, ale też odpowiedzialnością karną.
- zaniżanie dochodów lub zatajanie źródeł przychodu,
- fikcyjne faktury i wyłudzanie podatku VAT,
- sprzedaż towarów akcyzowych bez opodatkowania (np. alkoholu, tytoniu),
- prowadzenie tak zwanej „podwójnej księgowości” z premedytacją.
Kara za wykroczenie skarbowe – ile wynosi?
W przypadku wykroczenia kara za wykroczenie skarbowe może być nałożona:
- mandatem karnym – do 5x minimalnego wynagrodzenia (max 23 330 zł),
- przez sąd – do 20x minimalnego wynagrodzenia (max 93 320 zł).
Organem uprawnionym do nałożenia mandatu jest na przykład naczelnik urzędu skarbowego. Podatnik może jednak odmówić jego przyjęcia – wówczas sprawa trafia do sądu.
Kiedy wykroczenie staje się przestępstwem?
Granica między wykroczeniem a przestępstwem jest ściśle określona: to pięciokrotność minimalnego wynagrodzenia (w 2025 r. – 23 130 zł). Przekroczenie tej kwoty w zakresie uszczuplenia podatkowego, niezapłaconego podatku lub wartości towaru objętego naruszeniem przepisów powoduje zmianę kwalifikacji czynu na przestępstwo.
Dodatkowo sądy biorą pod uwagę:
- zamiar podatnika (czy działał umyślnie),
- ewentualne powtórzenie czynu,
- wartość szkody dla budżetu państwa.
Jak wygląda postępowanie w sprawie skarbowej?
Postępowania skarbowe prowadzone są zgodnie z procedurą karną, ale w specjalnym trybie uproszczonym. Ich celem jest szybkie i efektywne zakończenie sprawy, z poszanowaniem praw podatnika.
Etapy postępowania:
- Zawiadomienie podatnika o podejrzeniu naruszenia przepisów,
- Postępowanie przygotowawcze – zbieranie dowodów, przesłuchania,
- Możliwość przyjęcia mandatu (przy wykroczeniach),
- Akt oskarżenia – w przypadku przestępstw,
- Postępowanie sądowe i orzeczenie kary.
Czy można uniknąć kary lub złagodzić odpowiedzialność?
Tak, prawo przewiduje instytucje ochronne dla osób, które popełniły wykroczenie lub przestępstwo skarbowe, ale chcą naprawić swój błąd:
- Czynny żal (art. 16 Kodeksu karnego skarbowego) – pozwala uniknąć kary, jeśli podatnik sam poinformuje urząd o naruszeniu, zanim urząd sam je wykryje.
- Dobrowolne poddanie się karze – skraca proces i często skutkuje niższą grzywną.
- Uregulowanie zaległości – zapłata podatku i odsetek mogą przemawiać za odstąpieniem od ukarania lub warunkowym umorzeniem postępowania.
Podsumowanie - wykroczenia i przestępstwa skarbowe w praktyce
Wiedza o tym, czym jest wykroczenie skarbowe, a czym przestępstwo skarbowe, pozwala lepiej zrozumieć ryzyko związane z błędami podatkowymi. Najważniejsze różnice:
- wykroczenia skarbowe mają charakter łagodniejszy i dotyczą kwot do 5x minimalnej pensji,
- przestępstwa są poważniejsze, często wiążą się z intencją i skutkami prawnymi,
- kara za wykroczenie skarbowe to grzywna, za przestępstwo – nawet kara więzienia,
- instytucje takie jak czynny żal pomagają uniknąć odpowiedzialności.
W praktyce większość spraw podatkowych kończy się mandatem, ale nawet wtedy warto działać świadomie i korzystać z profesjonalnego wsparcia.
Jeżeli masz dodatkowe wątpliwości, możesz skorzystać ze wsparcia ekspertów Podatnik.info. Każdy użytkownik darmowego programu Podatnik.info zyskuje możliwość zadania dowolnego pytania specjalistom z obszaru prawa podatkowego. Ponadto w okresie rozliczenia rocznych deklaracji PIT zapewniamy trzy rozwiązania, które umożliwią dopełnienie formalności w 5 minut!
