Nowy wymiar urlopu wypoczynkowego 2024
Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła znaczące zmiany w zakresie urlopów. W 2024 roku przeciętny pracownik może skorzystać nawet z 35 dni urlopu oraz dodatkowych zwolnień z pracy. To minimum, ponieważ niektóre grupy zawodowe mają jeszcze większe uprawnienia. Kto ma prawo do dłuższego urlopu wypoczynkowego?
Po wprowadzeniu zmian w Kodeksie pracy dostępne są dodatkowe płatne dni wolne, które wraz z podstawowym urlopem mogą wynosić nawet 35 dni wolnego. Większość z tych dni przysługuje wszystkim pracownikom na umowie o pracę. Jeszcze więcej dni wolnych mogą mieć pracownicy objęci szczególnymi regulacjami. Nowe przepisy mają na celu poprawę równowagi między życiem zawodowym a prywatnym oraz zwiększenie efektywności i satysfakcji z pracy.
Wymiar urlopu wypoczynkowego w 2024 roku
Rok 2024 ma 366 dni, co przekłada się na 251 dni pracujących i 115 dni wolnych.
Zgodnie z przepisami, długość urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy pracownika. Pracownikowi przysługuje 20 dni urlopu rocznie, jeśli jest zatrudniony krócej niż 10 lat, oraz 26 dni, jeśli jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Do stażu pracy wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, jak również lata nauki, co oznacza, że prawo do 26 dni urlopu można nabyć wcześniej niż po 10 latach zatrudnienia. Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do jego wymiaru czasu pracy biorąc za podstawę wymiar urlopu określony powyżej. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wliczają się z tytułu ukończenia:
-
Zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej: czas trwania nauki przewidziany programem nauczania, maksymalnie 3 lata
-
Średniej szkoły zawodowej: czas nauki przewidziany programem, maksymalnie 5 lat
-
Średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych: 5 lat
-
Średniej szkoły ogólnokształcącej: 4 lata
-
Szkoły policealnej: 6 lat
-
Szkoły wyższej: 8 lat.
Uwzględnia się tylko te okresy nauki, gdy pracownik otrzymał stosowne zaświadczenie lub dyplom. Licencjat uważany jest za studia wyższe. Wymienione okresy nauki nie podlegają sumowaniu.
Do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych mają prawo osoby niepełnosprawne.
Wymiar urlopu wypoczynkowego w pierwszym roku pracy
Pracownik podejmujący swoją pierwszą pracę w życiu nabywa prawo do urlopu w roku kalendarzowym, w którym rozpoczął zatrudnienie. Prawo to przysługuje mu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 przysługującego mu urlopu. Oznacza to, że prawo do urlopu nabywane jest co miesiąc, a jego wymiar jest proporcjonalny do przepracowanych miesięcy. Bez względu na liczbę pracodawców w danym roku, u każdego z nich urlop będzie traktowany i obliczany jako pierwsza praca w życiu. Przy proporcjonalnym ustalaniu wymiaru urlopu wypoczynkowego, należy pamiętać, że niepełny przepracowany miesiąc zawsze zaokrągla się do góry
Wymiar cząstkowego urlopu wynosi 1/12 rocznego urlopu za każdy miesiąc pracy. Zazwyczaj jest on obliczany od 20 dni urlopu. Za jeden miesiąc pracy pracownik nabywa prawo do 1/12 z 20 dni, czyli do około 1,67 dnia. Jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy, więc po miesiącu pracy przysługuje 1 dzień i 5 godzin 20 minut urlopu. Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w kolejnym roku kalendarzowym w pełnym wymiarze, od dnia, w którym rozpoczyna pracę, a nie proporcjonalnie, jak przy pierwszym zatrudnieniu.
W 2024 roku nawet 35 dni wolnego
Obecnie wymiar urlopu wynosi 20 lub 26 dni w ciągu roku kalendarzowego. Z tego wymiaru mogą korzystać osoby, które przepracują cały rok w pełnym wymiarze czasu pracy.
Kodeks pracy przewiduje również inne formy zwolnienia od pracy, w tym:
-
5 dni urlopu opiekuńczego (dostępnego nie tylko dla rodziców),
-
2 dni tzw. zwolnienia z powodu siły wyższej,
-
2 dni lub 16 godzin opieki nad dzieckiem.
Dodatkowe dni wolne przysługują niektórym grupom zawodowym objętym szczególnymi regulacjami, takim jak nauczyciele czy strażacy PSP. Mają oni również prawo do dodatkowych zwolnień od pracy, np. urlopu zdrowotnego. Osoby niepełnosprawne mogą korzystać z 21 dni zwolnienia oraz dodatkowego 10-dniowego urlopu wypoczynkowego.
Kiedy przysługuje urlop uzupełniający?
Co się dzieje, gdy pracownik nabywa prawo do wyższego wymiaru urlopu w trakcie roku kalendarzowego?
Prawo do urlopu uzupełniającego przysługuje od początku roku, ale można z niego skorzystać dopiero po osiągnięciu wymaganego stażu pracy i po wykorzystaniu całego urlopu w niższym wymiarze. Oznacza to, że pracownik, który wcześniej miał prawo do 20 dni urlopu, teraz zyskuje dodatkowe 6 dni, co daje łącznie 26 dni urlopu wypoczynkowego.
Urlopu uzupełniającego nie oblicza się proporcjonalnie. Każdy pracownik otrzymuje pełne dodatkowe 6 dni urlopu, niezależnie od tego, czy osiągnie wymagany staż pracy w styczniu czy grudniu. Warunkiem jest najpierw wykorzystanie 20 dni urlopu w niższym wymiarze.
Urlop opiekuńczy: 5 dni w roku
Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła 5 dodatkowych dni urlopu opiekuńczego . Ten urlop przysługuje każdemu pracownikowi, nie tylko rodzicom, ponieważ dotyczy osobistej opieki nad członkiem rodziny, takim jak dziecko, rodzice, małżonek czy partner.
Pracownik może skorzystać z tego urlopu, aby zapewnić opiekę lub wsparcie członkowi rodziny lub osobie zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która potrzebuje pomocy z poważnych względów medycznych. Członkiem rodziny według przepisów jest: syn, córka, matka, ojciec, małżonek.
Urlop opiekuńczy jest udzielany na wniosek pracownika złożony co najmniej 1 dzień przed rozpoczęciem urlopu. W trakcie tego urlopu pracownik nie otrzymuje wynagrodzenia. Urlop może być wykorzystany jednorazowo lub w częściach.
Czas urlopu opiekuńczego jest wliczany do okresu zatrudnienia, ale nie wpływa na wymiar urlopu wypoczynkowego, ani urlopu na żądanie. Urlop opiekuńczy jest udzielany w dniach, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy
Pracodawca nie może odmówić pracownikowi tego urlopu, ani wymagać przedstawienia dokumentacji medycznej osoby potrzebującej opieki. Wniosek o urlop opiekuńczy można złożyć w formie papierowej lub elektronicznej, przynajmniej 1 dzień przed jego rozpoczęciem. We wniosku należy podać imię i nazwisko osoby wymagającej opieki, przyczynę konieczności zapewnienia opieki lub wsparcia oraz w przypadku członka rodziny – stopień pokrewieństwa, a dla osoby spoza rodziny – adres zamieszkania.
Zwolnienie z powodu siły wyższej - wymagany wniosek
Urlop z powodu siły wyższej obowiązuje od kwietnia 2023 roku. Warto zaznaczyć, że jest to urlop, który nie może być przeniesiony na kolejny rok, a niewykorzystany przepada. Jednak z początkiem nowego roku kalendarzowego, wolne dni są ponownie dostępne, nawet dla tych, którzy skorzystali z niego w poprzednim roku.
Każdy pracownik zatrudniony na pełnym etacie ma prawo do dwóch dni lub 16 godzin zwolnienia z powodu siły wyższej w ciągu roku kalendarzowego. Pracodawca jest zobowiązany przyznać takie zwolnienie na wniosek pracownika zgłoszony najpóźniej w dniu skorzystania z wolnego. Za skorzystanie z tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do zapłaty w wysokości połowy wynagrodzenia.
Zgodnie z art. 1481 § 1 Kodeksu Pracy , pracownikowi przysługuje zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej w nagłych przypadkach rodzinnych, spowodowanych chorobą lub wypadkiem, gdy natychmiastowa obecność pracownika jest niezbędna.
Siła wyższa to zdarzenie, którego nie można przewidzieć, niezależne od woli pracownika i takie, którego nie dało się uniknąć. Przykładami mogą być wypadek, choroba bliskiej osoby wymagająca obecności pracownika czy nagła awaria w domu pracownika. Ze względu na nagły charakter takich sytuacji, urlopu z powodu siły wyższej nie trzeba zgłaszać z wyprzedzeniem. Kodeks Pracy nie określa również konkretnej formy składania wniosku o taki urlop. Nawet SMS wysłany do pracodawcy jest uznawany za wystarczającą formę powiadomienia.
Opieka nad dzieckiem – 2 dni lub 16 godzin
Rodzice zatrudnieni na podstawie umowy o pracę mają prawo do 2 dni wolnych w celu opieki nad dzieckiem, jednak muszą spełniać określone warunki.
Zwolnienie to przysługuje pracownikom wychowującym przynajmniej jedno dziecko do 14 roku życia. Wymiar tego urlopu wynosi 16 godzin lub 2 dni, a pracownik zachowuje pełne wynagrodzenie. Urlop ten jest przyznawany na wszystkie dzieci łącznie, co oznacza, że bez względu na liczbę dzieci, pracownik otrzymuje maksymalnie 2 dni wolnego.
Pracownik nabywa prawo do tego urlopu od pierwszego dnia zatrudnienia na umowę o pracę. Osoby zatrudnione na podstawie umów cywilnoprawnych nie mają tego prawa. Dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin, czas opieki ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, z zaokrągleniem do pełnej godziny.
Dwa dni opieki nad dzieckiem nie wpływają na 5-dniowy urlop opiekuńczy i są przyznawane niezależnie od niego. Przepisy stanowią, że dwa dni opieki przysługują łącznie obojgu rodzicom, którzy muszą zdecydować, kto z nich z nich skorzysta z wolnego. Mogą również podzielić się po jednym dniu opieki. Jeśli jeden z rodziców nie pracuje na umowę o pracę, wtedy pełne dwa dni urlopu przysługują drugiemu rodzicowi. Prawo to dotyczy pracowników wychowujących dziecko, niezależnie od formalnej relacji. W związku z tym, pracownik będący rodzicem, ale nie wychowujący dziecka, nie będzie miał prawa do tego urlopu.
Nowa propozycja zwiększenia wymiaru urlopu wypoczynkowego
Powraca projekt zmiany Kodeksu pracy, który przewiduje wydłużenie urlopu wypoczynkowego. Wniosek w tej sprawie został złożony przez NSZZ "Solidarność". Proponuje się, aby urlop wypoczynkowy wynosił 35 dni zamiast dotychczasowych 26 i przysługiwał wszystkim pracownikom. Jest to alternatywa dla skrócenia tygodnia pracy do czterech dni. Zdaniem związkowców, obecne regulacje, które są mocno przestarzałe, nie odzwierciedlają wieloletniego wzrostu gospodarczego Polski i nie prowadziły do żadnego postępu w zakresie urlopu wypoczynkowego. Pismo w tej sprawie zostało już skierowane do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Związkowcy chcą również wprowadzenia prawa do urlopu wypoczynkowego dla osób prowadzących własną działalność gospodarczą, które obecnie nie mają takiego prawa. To nie jest pierwszy apel o zwiększenie liczby dni urlopu wypoczynkowego, co miałoby na celu poprawę równowagi między życiem zawodowym, a prywatnym. Podobne postulaty pojawiały się wcześniej, w tym również propozycje czterodniowego tygodnia pracy, który już wprowadzają niektóre firmy w Europie, oraz zmiany wynikające z unijnej dyrektywy "work-life balance".
