Emerytura bez podatku - co warto wiedzieć?
Czy emeryci płacą podatek? Odpowiedź nie jest jednoznaczna, ponieważ zależy od wysokości świadczenia, źródła dochodów oraz spełnienia określonych warunków ustawowych. Kluczowe zmiany zaczęły obowiązywać od 2022 roku, a część z nich nadal ma zastosowanie w 2025 roku.
Podstawowe zwolnienia podatkowe dla emerytów
-
Emerytura do 2500 zł brutto – zero PIT. Zgodnie z przepisami od 1 stycznia 2022 r. emeryci i renciści, których łączne świadczenia wypłacane przez organ rentowy (z ZUS, KRUS czy innych źródeł) nie przekraczają 2 500 zł brutto miesięcznie, nie płacą podatku dochodowego. Oznacza to, że cała ta kwota trafia do nich „na rękę” (pomniejszona tylko o 9% składki zdrowotnej). Osoby o wyższych świadczeniach zapłacą podatek dopiero od nadwyżki ponad 2 500 zł (stawką 12% w pierwszym progu).
-
Kwota wolna od podatku 30 000 zł rocznie. Polski Ład podwyższył dla wszystkich podatników kwotę roczną wolną z około 8 000 do 30 000 zł (czyli ok. 2 500 zł miesięcznie). Dla emerytów oznacza to, że nawet jeżeli pracują czy mają inne dochody, dochód roczny do 30 000 zł jest zwolniony z PIT. Tym samym, łącznie z progiem 2 500 zł miesięcznie, wiele osób starszych może unikać podatku do około 115 528 zł rocznego dochodu (85 528 zł z ulgi dla pracujących seniorów plus 30 000 zł kwoty wolnej).
-
Automatyczne rozliczenie – brak obowiązku PIT. Emeryci, których wszystkie świadczenia są zwolnione (np. tylko jedna emerytura do 30 000 zł rocznie), najczęściej nie muszą sami składać zeznania podatkowego Zeznanie to może jednak złożyć wraz z małżonkiem, który uzyskuje opodatkowane dochody, albo wtedy, gdy chce uwzględnić inne źródła przychodu lub skorzystać z przysługujących odliczeń (np. w celu uzyskania zwrotu podatku)..
Zmiany podatkowe w Polskim Ładzie i późniejsze nowelizacje
Polski Ład wprowadził szereg zmian korzystnych i mniej korzystnych dla emerytów:
-
Podwyższona kwota wolna. Jak wspomniano, roczna kwota wolna wzrosła do 30 000 zł. Dzięki temu osoby z dochodami bliskimi temu pułapowi zapłacą znacznie mniej podatku (lub wcale).
-
Składka zdrowotna 9% bez odliczenia. Od 2022 r. emeryci nadal płacą składkę zdrowotną w wysokości 9% podstawy (podobnie jak inni podatnicy), ale nie mogą już tej składki odliczyć od podatku. Przed Polskim Ładem mogli odliczać połowę składki zdrowotnej, co częściowo rekompensowało podatek. Obecnie cały 9% jest „na czysto” – co oznacza większy koszt ubezpieczeń zdrowotnych przy niższej korzyści podatkowej.
-
Ulga dla pracujących seniorów („Złota jesień”). Polski Ład wprowadził szczególną ulgę dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny, ale nadal pracują i nie pobierają żadnej emerytury.
-
Trzynastka i czternastka. Dodatkowe jednorazowe świadczenia (tzw. trzynasta i czternasta emerytura) nie są zwolnione z podatku. W praktyce oznacza to, że gdy otrzymujemy taki bonus (najczęściej w kwietniu i grudniu), sumuje się on z miesięcznym świadczeniem i często powoduje przekroczenie progu 2 500 zł. W rezultacie od tej dodatkowej wypłaty potrąca się PIT (i składkę zdrowotną).
Ulga dla pracujących seniorów
W celu zachęcenia osób starszych do pozostania aktywnymi zawodowo wprowadzono szczególne zwolnienie z podatku dochodowego, znane jako ulga dla pracujących seniorów. Skorzystanie z preferencji wymaga spełnienia określonych warunków.
Dla kogo?
Z ulgi może skorzystać senior, który łącznie spełnia następujące kryteria:
-
Wiek emerytalny – ukończone 60 lat w przypadku kobiet lub 65 lat w przypadku mężczyzn.
-
Brak pobierania świadczeń emerytalno-rentowych – osoba nie może pobierać żadnej emerytury ani renty, zarówno z ZUS, KRUS, systemów mundurowych, jak i innych krajowych lub zagranicznych systemów emerytalnych, nawet jeśli nabyła już prawo do takiego świadczenia.
-
Dochód z pracy lub działalności – uzyskiwane przychody muszą podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, np. z tytułu umowy o pracę, umowy zlecenia lub prowadzenia działalności gospodarczej.
Limit zwolnienia – 85 528 zł rocznie
Przychody osiągnięte po osiągnięciu wieku emerytalnego, z kwalifikowanych źródeł, są zwolnione z PIT do kwoty 85 528 zł rocznie. Po przekroczeniu tego limitu nadwyżka podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych.
Ulga razem z kwotą wolną – do ok. 115 528 zł
Senior zachowuje również prawo do standardowej rocznej kwoty wolnej od podatku w wysokości 30 000 zł. W praktyce oznacza to, że przy dochodach do około 115 528 zł rocznie (85 528 zł ulgi + 30 000 zł kwoty wolnej) nie zapłaci podatku dochodowego. Aby skorzystać z obu preferencji, konieczne jest złożenie rocznego zeznania PIT.
Zakres objętych przychodów
Zwolnienie obejmuje m.in.:
-
wynagrodzenia z umowy o pracę oraz umowy zlecenia,
-
przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowane według skali podatkowej, podatkiem liniowym lub ryczałtem,
-
zasiłek macierzyński – o ile podlega ubezpieczeniom społecznym.
Warunkiem zastosowania ulgi jest podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu uzyskiwanych przychodów (również w przypadku przedsiębiorców). Zwolnienie nie obejmuje m.in. umów o dzieło, praw autorskich, dochodów z najmu prywatnego, umorzeń zobowiązań ani świadczeń emerytalnych.
Małżonkowie i podwójne dochody
Każdemu uprawnionemu seniorowi przysługuje odrębny limit ulgi w wysokości 85 528 zł. Jeżeli oboje małżonkowie spełniają warunki i nie pobierają emerytury, każde z nich może korzystać z ulgi samodzielnie. W praktyce część seniorów decyduje się na rezygnację z bieżącego stosowania kwoty wolnej przez płatnika, aby rozliczyć ulgę w pełnym zakresie w zeznaniu rocznym.
Emerytura brutto a emerytura netto – na czym polega różnica?
Wielu seniorów zastanawia się, dlaczego kwota, którą otrzymują na konto bankowe, różni się od tej widniejącej w decyzji wydanej przez ZUS. Kluczem do zrozumienia tego zjawiska jest rozróżnienie pojęć „brutto” i „netto”.
Kwota brutto to pełna wysokość emerytury przyznanej przez ZUS – jeszcze przed potrąceniem jakichkolwiek należności. To od tej wartości wyliczane są obowiązkowe składki i podatki.
Natomiast emerytura netto to faktyczna suma przekazywana seniorowi – już po potrąceniu składki zdrowotnej (9% podstawy) oraz podatku dochodowego. Co istotne, osoby otrzymujące świadczenia nieprzekraczające 2 500 zł brutto miesięcznie są zwolnione z obowiązku płacenia podatku PIT. Dzięki temu ich emerytura netto jest wyższa w relacji do brutto.
W przypadku wyższych emerytur – powyżej 2 500 zł brutto – podatek dochodowy jest naliczany jedynie od kwoty przekraczającej ten próg. Oznacza to, że im większe świadczenie, tym większe różnice między brutto a netto – z uwagi na proporcjonalnie wyższy podatek i stałą składkę zdrowotną. Warto mieć to na uwadze, analizując swoje miesięczne wpływy i planując domowy budżet.
Podwyżki świadczeń – jak działa waloryzacja emerytur?
Każdego roku przeprowadza się waloryzację świadczeń, czyli ustawową podwyżkę emerytur i rent, mającą na celu złagodzenie skutków inflacji. Wskaźnik waloryzacji ogłasza ZUS i na jego podstawie, zwykle w marcu, wypłacane są podwyższone świadczenia.
W 2025 roku emerytury wzrosły o 5,5%. Osoby korzystające ze zwolnienia podatkowego dla świadczeń do 2 500 zł brutto powinny jednak pamiętać, że waloryzacja może zmienić ich sytuację podatkową. Jeśli nowa kwota emerytury przekroczy próg 2 500 zł, nadwyżka zostanie objęta podatkiem dochodowym – nawet jeśli wcześniej świadczenie było całkowicie zwolnione z PIT.
Dlatego warto regularnie kontrolować wysokość otrzymywanej emerytury, by w porę zauważyć, czy przekroczenie limitu nie wpłynie na obowiązek podatkowy. Dotyczy to również sytuacji, gdy świadczenie wzrasta z innych powodów – np. po doliczeniu dodatkowych emerytur rocznych.
Dodatkowe świadczenia a podatek – o czym trzeba wiedzieć
Seniorzy otrzymujący tzw. trzynastą i czternastą emeryturę powinni być świadomi, że są one opodatkowane niezależnie od wysokości podstawowego świadczenia. Nawet jeśli miesięczna emerytura nie przekracza 2 500 zł i jest zwolniona z podatku PIT, ZUS i tak pobierze zaliczkę na podatek dochodowy od tych dodatkowych wypłat.
Jeśli emeryt chciałby ograniczyć te potrącenia, może złożyć w ZUS odpowiedni formularz EPD-21. To sposób na złożenie oświadczenia, które pozwala uniknąć zbędnych zaliczek w danym roku podatkowym. Warto skorzystać z tej możliwości, zwłaszcza jeśli całoroczne dochody nie przekroczą kwoty wolnej od podatku i finalnie nie będzie trzeba dopłacać PIT-u w rocznym zeznaniu.
Inne formy optymalizacji podatkowej dla emerytów
Emeryci mogą legalnie obniżyć podatek nie tylko dzięki ulgą ustawowym, ale także poprzez odpowiednie planowanie źródeł dochodu.
Zagraniczna emerytura i umowy podatkowe - polski rezydent podatkowy co do zasady rozlicza w PIT także emeryturę zagraniczną. Zastosowanie mają jednak umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, które mogą przewidywać opodatkowanie w kraju wypłaty lub odliczenie podatku zapłaconego za granicą. W praktyce często wymagane jest złożenie PIT-36 z załącznikiem PIT/ZG.
Zmiana rezydencji podatkowej - przeniesienie rezydencji podatkowej za granicę może ograniczyć obowiązek podatkowy w Polsce, o ile spełnione są warunki pobytu i centrum interesów życiowych. Niektóre polskie świadczenia mogą jednak nadal podlegać opodatkowaniu w Polsce.
IKE i IKZE - indywidualne konta emerytalne pozwalają ograniczyć podatek od oszczędności. IKE zwalnia z podatku zyski kapitałowe, a IKZE umożliwia odliczenie wpłat od dochodu w rocznym PIT (do limitu). Wypłata z IKZE jest opodatkowana, ale wcześniejsza ulga zmniejsza łączne obciążenie.
PPE i PPK to dodatkowe programy oszczędzania z preferencjami podatkowymi. Wpłaty pracodawcy nie zwiększają bieżącego PIT, a wypłaty po 60. roku życia są częściowo lub całkowicie zwolnione z podatku.
Inne rozwiązania - emeryci mogą również korzystać z darowizn, ulg dla powracających do Polski oraz rozwiązań wynikających z umów międzynarodowych. Każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy podatkowej.
Opodatkowanie różnych rodzajów emerytur
Choć emerytury i renty pochodzą z różnych systemów, zasady ich opodatkowania są w większości zbliżone, a różnice wynikają głównie z procedur stosowanych przez instytucje wypłacające świadczenia.
Emerytury z ZUS (FUS) Zakład Ubezpieczeń Społecznych pełni rolę płatnika podatku i co miesiąc potrąca zaliczkę na PIT oraz składkę zdrowotną. Emerytury do 2 500 zł brutto miesięcznie nie są objęte zaliczką na podatek dochodowy, ponieważ mieszczą się w rocznej kwocie wolnej. Po przekroczeniu tej kwoty ZUS nalicza 12% PIT od nadwyżki, z zastosowaniem miesięcznego zmniejszenia podatku (1/12 kwoty wolnej). Składka zdrowotna wynosi 9% podstawy brutto i nie podlega odliczeniu.
Emerytury z KRUS - w przypadku emerytur rolniczych obowiązują analogiczne zasady jak w ZUS. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego nie pobiera zaliczki na PIT do kwoty 2 500 zł brutto miesięcznie, a po jej przekroczeniu stosuje stawkę 12% od nadwyżki. Składka zdrowotna również wynosi 9% i jest pobierana od wypłacanego świadczenia. Jeżeli emeryt z KRUS uzyskuje dodatkowe dochody, rozlicza je na zasadach ogólnych.
Emerytury mundurowe i inne świadczenia szczególne - uposażenia emerytalne byłych funkcjonariuszy służb mundurowych (np. wojska, policji, straży granicznej) podlegają opodatkowaniu PIT według skali podatkowej, na takich samych zasadach jak emerytury z ZUS i KRUS. Obowiązuje próg 2 500 zł brutto miesięcznie oraz składka zdrowotna w wysokości 9%. Należy jednak pamiętać, że osoby pobierające świadczenia mundurowe nie mogą korzystać z ulgi dla pracujących seniorów, nawet jeśli podejmują dodatkową aktywność zawodową.
Emerytury zagraniczne - emerytury wypłacane z zagranicznych systemów emerytalnych traktowane są jako dochody zagraniczne. Polski rezydent podatkowy co do zasady musi je wykazać w zeznaniu PIT-36 wraz z załącznikiem PIT/ZG, chyba że odpowiednia umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania przewiduje inne zasady. W praktyce bank w Polsce może pobierać zaliczkę na PIT według stawki 12%, z uwzględnieniem kwoty zmniejszającej podatek. Jeżeli jednak umowa podatkowa przewiduje metodę zwolnienia z progresją, emerytura zagraniczna może być w Polsce zwolniona z opodatkowania, o ile podatnik nie uzyskuje innych dochodów opodatkowanych skalą. Każdorazowo konieczne jest sprawdzenie treści umowy z danym państwem.
Kilka świadczeń jednocześnie
Gdy senior otrzymuje kilka świadczeń, np. emeryturę z ZUS i rentę czy emeryturę mundurową, wszystkie sumuje się przy ocenie zwolnienia do 2 500 zł miesięcznie. Przykładowo:
-
Jeśli suma emerytury i renty wynosi do 2 500 zł, od obu świadczeń łącznie nie zapłaci się podatku.
-
Jeśli suma przekracza 2 500 zł, podatek należy zapłacić tylko od nadwyżki. Np. przy łącznych wypłatach 2 600 zł PIT zostanie naliczony od 100 zł (i tak jest co miesiąc).
-
Przykład: Pan Jan dostaje emeryturę 1 550 zł i rentę 720 zł (łącznie 2 270 zł) – obie wolne od PIT. Gdy emerytura wynosi 1 800 zł a renta 800 zł (łącznie 2 600 zł), podatek płaci się tylko od 100 zł nadwyżki.
Jeśli senior pracuje i jednocześnie pobiera emeryturę z ZUS, trzeba rozdzielić te dochody: od części emerytalnej stosuje się powyższe zasady (2500 zł), a od dochodów z pracy – ulgę dla pracujących seniorów (limit 85 528 zł rocznie). Należy wówczas rozliczać PIT-37 lub PIT-36 uwzględniając obie ulgi.
Dodatkowo warto pamiętać, że 13. i 14. emerytura są zwykłymi, dodatkowymi wypłatami i zawsze podlegają PIT oraz składce zdrowotnej (często zdarza się, że przekraczają 2 500 zł łącznie z podstawową emeryturą). Wynika to z faktu, że jest to dodatkowe świadczenie wypłacane niezależnie od comiesięcznego finansowania.
Ograniczenia i wyjątki – kiedy trzeba zapłacić podatek
Mimo licznych ulg, seniorzy mogą znaleźć się w sytuacjach, gdy zapłacą PIT:
-
Emerytura powyżej 2 500 zł miesięcznie. Automatyczne naliczanie PIT dotyczy całości świadczenia powyżej granicy (np. przy 3 000 zł emerytury płacisz 12% od 500 zł).
-
Dochody przekraczające limity ulgi dla pracujących seniorów. Jeśli pracujący senior zarobi więcej niż 85 528 zł brutto (lub odpowiednio 115 528 zł razem z kwotą wolną) w ciągu roku, dochód ponad tę kwotę podlega opodatkowaniu według ogólnych stawek.
-
Umowy o dzieło, honoraria, renta z umów autorskich itp. Te rodzaje przychodów nie są objęte specjalną ulgą senioralną. Jeśli senior czerpie takie dochody, podlega on zwykłemu PIT (z uwzględnieniem kwoty wolnej).
-
Brak spełnienia warunków ulgi. Osoba, która po przejściu na emeryturę jeszcze pracuje, nie może korzystać z ulgi dla pracujących seniorów od dochodów uzyskanych już po nabyciu emerytury. Zgodnie z interpretacjami, ulga ma zastosowanie tylko do przychodów uzyskanych przed pierwszą wypłatą emerytury.
-
Nieprawidłowe wypełnienie formalności. Aby skorzystać z kwoty wolnej i ulg, czasem trzeba złożyć odpowiednie oświadczenia (np. PIT-2 do pracodawcy, by płacił 12% zamiast 17% lub zastosował limit zwolnienia). Niestosowanie się do procedur (np. brak zeznania PIT tam, gdzie jest wymagane) może skutkować niewykorzystaniem ulg.
W praktyce większość emerytów z niższymi świadczeniami nie musi samodzielnie płacić PIT. ZUS i KRUS wiedzą, że do 2 500 zł miesięcznie należy stosować stawkę 0%. Jednak osoby z łącznymi dochodami powyżej progów lub z niestandardowymi przychodami powinny monitorować swoje rozliczenia roczne.
FAQ - Najczęściej zadawane pytania
Czy emeryci płacą podatek w 2025 roku?
Nie, jeśli emerytura nie przekracza 2 500 zł brutto miesięcznie. Powyżej tej kwoty PIT jest naliczany wyłącznie od nadwyżki.
Czy trzynasta i czternasta emerytura są opodatkowane?
Tak. Dodatkowe świadczenia roczne zawsze podlegają podatkowi dochodowemu i składce zdrowotnej.
Na czym polega ulga dla pracujących seniorów?
Senior, który osiągnął wiek emerytalny i nie pobiera emerytury, może zarobić do 85 528 zł rocznie bez PIT, a dodatkowo skorzystać z kwoty wolnej 30 000 zł.
Czy emeryt musi składać PIT?
Nie, jeśli ma wyłącznie emeryturę z ZUS do 2 500 zł brutto. PIT jest wymagany przy dodatkowych dochodach.
Czy IKE i IKZE obniżają podatek?
Tak. IKE pozwala uniknąć podatku od zysków, a IKZE umożliwia odliczenie wpłat od dochodu.
