Umowa o dzieło a podatek dochodowy PIT

2023-01-30

Umowa o dzieło jest popularną formą zlecania zamówień. Cechuje się stosunkową prostotą oraz niskim opodatkowaniem. Przy wielu czynnościach gospodarczych jest po prostu optymalnym rozwiązaniem. Oczywiście, uzyskiwany z niej dochód należy rozliczyć z fiskusem i zagadnienie to dotyczy zarówno osoby zlecającej dzieło, jak i wykonującej.

Umowa o dzieło – na czym polega?

Umowa o dzieło polega na przyjęciu przez wykonującego zamówienie zobowiązania do wykonania określonego dzieła, zaś zlecający zobowiązuje się do uiszczenia określonego wynagrodzenia. Dzieło może mieć różną postać – materialną czy niematerialną. 

Ważnym kryterium, które odróżnia umowę o dzieło od umowy zlecenie jest konkretny i indywidualny charakter dzieła, które jest jednorazowe – nie występuje powtarzalność dzieła/świadczenia/czynności. 

Praktyka pokazuje, że najczęściej umowa o dzieło jest zawierana pomiędzy podmiotem gospodarczym a osobą fizyczną, choć prawo dopuszcza także zawarcie jej między dwoma osobami fizycznymi, z których żadna nie jest przedsiębiorcą.

Wynagrodzenie umowy o dzieło

Za wykonanie dzieła wykonującemu należy się oczywiście określone w umowie wynagrodzenie. Przyjmuje się, że moment zapłaty to moment oddania dzieła. Możliwe jest jednak zawarcie w umowie zapisu stanowiącego o kilku terminach zapłaty, np. związanych z wykonaniem pewnych części składowych dzieła.

Rozliczenie PIT przy umowie o dzieło przez płatnika

Rozliczenie umowy o dzieło przez płatnika może przyjąć formę zaliczek na poczet rozliczenia umowy lub przekazania dzieła. Jest tak zarówno, gdy dzieło zamawiane jest cyklicznie (np. raz w miesiącu) lub jednorazowo. W jaki sposób odbywa się pobór zaliczki na podatek dochodowy? 

Najpierw przychód z umowy jest obniżany o koszty podatkowe. Potem pobierany jest podatek dochodowy w wysokości 12%. Odsetek ten jest stały, niezależnie od wartości dzieła, o ile wykonujący nie złoży oświadczenia o zastosowaniu 32% stawki podatku – na przykład, gdy przewiduje, że wartość dzieła sprawi, że dochód roczny wykonującego „wpadnie” w II próg podatkowy. Czym są wspomniane koszty podatkowe? To koszty uzyskania przychodu, które można obliczyć wedle 3 metod:

• 20%, liczone od przychodu brutto, to domyślna metoda,
• 50%, liczone od przychodu brutto, ale tylko w przypadku umów o określone rodzaje dzieł. Na przykład w przypadku przeniesienia praw autorskich, stworzenia utworu czy działalności publicystycznej i akademickiej. Limit łączny rozliczenia 50% kosztów uzyskania przychodu nie może przekraczać 120 000 zł (czyli przychód minus 240 000 zł). Z kolei od nadwyżki ponad 240 000 zł przychodu płatnik nie pobiera już kosztów podatkowych,
• w przypadku poniesienia kosztów uzyskania przychodu, które rzeczywiście przekraczają wspomniane limity procentowe, płatnik może zastosować koszty procentowe, a podatnik następnie je samodzielnie podwyższyć.

Co ważne – koszty uzyskania przychodu ustala samodzielnie płatnik. Zaliczki na podatek dochodowy płatnik musi przekazać najpóźniej do 20. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni. Na koniec roku zaś płatnik ma obowiązek wystawić wykonującemu informację PIT-11 oraz deklarację PIT-4R do Urzędu Skarbowego.

PIT-11 a umowa o dzieło

W informacji PIT-11 należy zawrzeć wszystkie przychody z umów o dzieło. Co ważne – w kwotach, które zostały rzeczywiście wypłacone lub pozostawione do dyspozycji. Nie należy wykazywać kwot należnych a niewypłaconych. Zaliczki na poczet wykonania dzieła w kolejnych latach podlegają wypłacie dopiero w roku ich przekazania lub pozostawienia do dyspozycji. 

Podobnie jak przychody, rozliczane są koszty uzyskania przychodu – w roku, w którym doszło do wypłaty. Nieco inaczej jest z zaliczkami – musimy ująć zarówno te wypłacone, jak i należne, ale jeszcze niewpłacone do urzędu skarbowego. Nawet jeśli jeszcze nie musiały być wpłacone.  

Gdzie wykazuje się umowy o dzieło w PIT-11?

Umowy o dzieło należy wykazać w wierszu 6 pola 54-57 (dla wersji 29 formularza). W tych pozycjach wykazujemy także dzieło wykonane przez naszego pracownika.

Zwroty i nieprawidłowości

W przypadku zwrotu zaliczki lub zadatku na poczet wykonania dzieła, wartość wypłaty zostaje obniżona o tę kwotę w roku zwrotu. W przypadku wypłaty kary umownej (kary określonej w tekście umowy o dzieło, przykładowo z powodu niedotrzymania terminu), wartość kary nie pojawia się w PIT-11 wykonującego i nie pomniejsza wartości wypłaty. 

Wszelkie nieprawidłowości w wypłatach, które są rozliczane w kolejnym roku po roku wypłaty, nie mają wpływu na treść PIT-11 oraz PIT-4R. Wszystkie zmiany w nich można jedynie umotywować błędami w wypełnieniu formularzy – to znaczy, gdy podane kwoty są nieprawidłowe.

Wykonanie dzieła z zagranicy

Jeśli podatnik (wykonujący) otrzymuje wypłaty z tytułu realizacji dzieła z zagranicy, musi samodzielnie rozliczyć zaliczki na podatek do 20. dnia miesiąca po miesiącu uzyskania wynagrodzenia. Nie musi jednak wystawiać PIT-11 ani PIT-4R, wystarczy roczna deklaracja PIT-37.

Umowa o dzieło do 200 zł

Nieco odmienne zasady dotyczą umów o dzieło opiewających na drobne kwoty. Chodzi o kwoty określone w umowie kwoty nieprzekraczające 200 zł i umowy o dzieło zawarte z osobą niebędącą w stosunku pracy z płatnikiem.

• nie stosuje się żadnych kosztów uzyskania przychodu, niezależnie od branży czy rodzaju dzieła,
• płatnik pobiera ryczałtem podatek i odprowadza do go fiskusa,
• płatnik nie wystawia wykonującemu informacji podatkowej,
• ryczałtowego podatku za umowy o dzieło do 200 zł nie ujmuje się w PIT-11 ani PIT-4R (także w przypadku kilku umów o dzieło),
• płatnik przekazuje tylko informację o pobranym podatku do urzędu skarbowego za pomocą PIT-8AR, najpóźniej do końca stycznia po rozliczanym roku podatkowym.

Rozliczenie PIT przy umowie o dzieło przez podatnika – jak wypełnić deklarację?

Podatnik ma obowiązek rozliczyć swój podatek PIT z tytułu umów o dzieło. Robi to za pomocą deklaracji PIT-37 lub PIT-36, jeśli odprowadza zaliczki samodzielnie. Podatnik wypełnia PIT-37 na podstawie informacji PIT-11 otrzymanej od płatnika. Ujmuje w deklaracji wynagrodzenia, które rzeczywiście otrzymał lub zostały mu pozostawione do dyspozycji.

Koszty uzyskania przychodu – umowa o dzieło a obowiązki podatnika

Podatnik w swojej deklaracji także wykazuje koszty uzyskania przychodu. Najczęściej należy po prostu wzorować się na tych wykazanych w PIT-11. Podatnik może jednak, jeśli uważa, wykazać inne kwoty kosztów uzyskania przychodu. PIT-37 to deklaracja podatnika, a nie płatnika i to ten pierwszy bierze odpowiedzialność za prawidłowość wyliczonych i wykazanych w deklaracji kwot.

Rozliczenie PIT umowy o dzieło a rodzaj działalności

Umowę o dzieło można rozliczyć w ramach różnych źródeł, w zależności od rodzaju działalności:

1. Działalność wykonywana osobiście – warunkiem jest, aby w umowie łącznie zostało ujęte, iż:
• zamawiający dzieło bierze na siebie odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat dzieła, z wyjątkiem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych,
• dzieło powstaje pod kierownictwem zlecającego, w określonym przez niego miejscu i czasie,
• wykonujący nie ponosi ryzyka gospodarczego wynikającego z prowadzenia działalności gospodarczej.
2. W ramach działalności gospodarczej – informacja o tym musi być zawarta w umowie lub w oświadczeniu dla płatnika. Płatnik nie będzie wtedy pobierał zaliczek na podatek dochodowy, przychód zaś będzie wprowadzany do ksiąg wykonującego. Nie mają też zastosowania procentowe koszty uzyskania przychodu (20% lub 50%), lecz tylko te udokumentowane przez wykonującego.
3. W ramach działalności nierejestrowanej – o ile łączna wartość przychodów nie przekracza miesięcznie połowy minimalnego wynagrodzenia za pracę. Takie przychody należy wykazać jako „inne źródła przychodów”.

W ramach każdego z powyższych źródeł możemy łączyć przychody i koszty z różnych umów. Przykładowo podatnik może odliczyć stratę z umowy zlecenie od umowy o dzieło, jeśli obie umowy są wykonywane np. w ramach działalności gospodarczej. Strata może wynikać z umowy zlecenie zawiązanej z zupełnie innym podmiotem – istotne jest tutaj wspólne źródło przychodu. 

Co ważne, odliczyć można maksymalnie do 50% straty wykazanej w jednym z 5 lat poprzedzających bezpośrednio rok rozliczenia. Wartości wszystkich tych umów wpisujemy w tym samym wierszu deklaracji PIT.

Podatnik może jednocześnie prowadzić działalność gospodarczą oraz realizować umowy o dzieło, np. w ramach działalności wykonywanej osobiście. Wtedy jednak musi te przychody rozdzielić i wykazywać w osobnych, odpowiednich wierszach deklaracji PIT.  

Kary umowne – PIT-37 przy umowie o dzieło

Jeśli podatnikowi należy się zapłata kary umownej, wynikającej z naruszeń umowy przez zleceniodawcę, powinien potraktować ją jako przychód z innych źródeł. Jeśli jednak podatnik jest przedsiębiorcą, a dzieło było wykonywane w ramach prowadzenia działalności, kara jest uznawana za przychód jego firmy. Podobnie jest, jeśli podatnik otrzymuje odsetki z tytułu nieterminowej zapłaty wynagrodzenia za dzieło.

Odszkodowania i kary a koszty uzyskania przychodu

Jeśli podatnik (wykonawca) musi zapłacić odszkodowanie lub karę umowną, nie zalicza tych kwot do kosztów uzyskania przychodu. Podobnie, nie wykazuje ich w deklaracji PIT po stronie kosztów. Jest tak niezależnie, czy podatnik prowadzi działalność gospodarczą, czy nie. 

Dotyczy to także odszkodowania czy kary rozliczanej w formie potrącenia z ostatecznej kwoty podlegającej zapłacie. Innymi słowy – w deklaracji ujmujemy całą kwotę wynagrodzenia i nie pomniejszamy jej o kwotę potrącenia.

Umowa o dzieło do 200 zł a PIT-37 podatnika

Podatnik nie wykazuje w deklaracji PIT-37 umów o dzieło o wartościach nieprzekraczających 200 zł brutto (pojedyncza). Kwoty te nie podwyższają przychodu i powinny być rozliczane ryczałtem przez płatnika.

Kwota wolna od podatku – umowa o dzieło a PIT

Przy obliczaniu swojego podatku, wykonujący może zastosować kwotę wolną od podatku. Obecnie (2022/2023) wynosi ona 30 000 zł rocznie. Należny podatek zostanie obniżony o tę wartość od sumy pobieranych przez cały rok zaliczek na podatek, a podatnikowi (wykonującemu) będzie przysługiwał zwrot nadpłaty.

Deklarację PIT-37 podatnik ma obowiązek złożyć najpóźniej do końca kwietnia roku następującego po danym roku podatkowym.

Umowa o dzieło a składki na ubezpieczenia społeczne i ZUS

Umowa o dzieło nie podlega ubezpieczeniom społecznym ani zdrowotnym ZUS. Niemniej, od 1 stycznia 2021 r. osoba zlecająca umowę o dzieło ma obowiązek poinformować o niej ZUS za pomocą formularza RUD, pod warunkiem, że zawierana jest z osobą, z którą zlecający nie ma stosunku pracy. 

Umowa o dzieło zawarta z własnym pracownikiem (osobą zatrudnioną na umowie o pracę lub zlecenie) nie podlega obowiązkowi zgłaszania jej do ZUS. Pracodawca w podstawie wymiaru składek zawiera zarówno – przychód ze stosunku pracy oraz przychód z dzieła. 

Dopiero od takiej podstawy powinien naliczać i odprowadzać składki. Wyjątkiem jest składka zdrowotna – tę oblicza się dla każdej umowy w osobno. Z kolei, jeśli pracownik przebywa na urlopie bezpłatnym lub rodzicielskim, pracodawca nie odprowadza składek ZUS.

Dwie osoby fizyczne a umowa o dzieło

Umowę o dzieło mogą zawrzeć między sobą także dwie osoby fizyczne, z których żadna nie prowadzi działalności gospodarczej. Jej tekst musi jednak określać osobę, która jest płatnikiem. Na ogół ta rola przypada osobie wykonującej dzieło. Uzyskany przychód z takiej umowy należy wykazać w rozliczeniu PIT-37 w wierszu „inne źródła”.

Umowa o dzieło a status bezrobotnego

W przypadku podjęcia się wykonania dzieła w ramach umowy o dzieło, osoba bezrobotna wykonująca dzieło traci status osoby bezrobotnej. Oznacza to, że jeśli wykonujący dzieło był zarejestrowany w Urzędzie Pracy, przestaje być bezrobotnym – traci prawo do zasiłku czy odbywania finansowanych przez UP staży. Podatek od umowy o dzieło należy odprowadzić wtedy na takich samych zasadach, jak od umowy o pracę.

Umowa o dzieło z Ukraińcem

Nie ma znaczenia, czy zatrudnionym na umowie o dzieło jest osoba obywatelstwa polskiego, czy ukraińskiego. Wysokość podatku jest taka sama, a umowa powinna być sporządzona wedle identycznych zasad.

Umowa o dzieło a ubezpieczenie KRUS

Osoba korzystająca z ubezpieczenia KRUS nie traci do niego prawa, jeśli podejmie się wykonania dzieła w ramach umowy o dzieło. W tym wypadku podatek odprowadza osoba zamawiająca dzieło – najdalej do 20. dnia miesiąca po miesiącu, w którym doszło do zapłaty za wykonane dzieło. 

Osoba wykonująca dzieło rozlicza swoje przychody wedle formularza PIT-37 na podstawie PIT-11, który otrzymała od osoby zamawiającej. Co ważne – w PIT-11 nie wykazuje się przychodów, które nie przekraczają 200 zł. Tym samym nie można wobec nich zastosować obniżenia o koszty uzyskania przychodu.